Δεν χρησιμοποίησα από εκζήτηση τον στίχο του Μανουήλ Φιλή - απλώς εκφράζει άριστα την άποψή μου για τα μοναστήρια και τον μοναστικό βίο. Δεν ήταν μόνον τα Τυπικά που σώθηκαν και την σπάνια χαρά να επισκέπτομαι αυτές τις κυψέλες, ποτέ ως θαυμαστής παρά ως χρήσιμος προτήκτωρ της παράδοσής των. Ακόμη και σήμερα, που η ζωή μου δεν είναι καν πολύστροφη και χρήσιμη, δεν περνάει εβδομάδα που να μη ανατρέξω στις κατασκευές και στο εργόχειρο των μοναστών.

Δεν είχα καμία προδιάθεση ή τάση αναχωρητική. Απλώς, κατέφυγα ή προσέτρεξα στον βίο της μοναστικής ζωής, όπως την εισέπραττα από μετέφηβος: με σάστιζε. Από τα 18 μου χρόνια, ήμουν αναγνώστης της Λαυσαϊκής ιστορίας, επικεντρωμένης στον ασκητικό βίο και ιδίως στην περιοχή της Νιτρίας, στην δίτομη «έκφραση της Ορθοδόξου εικονογραφίας» του Κόντογλου, μια επιστροφή τον εκ Φουρνά αγιογράφο, αλλά και τον Ιωάννη της Κλίμακος. Σε συνδυασμό με τους καθημερινούς μου σουρεαλιστές και την ανατομία του τρόπου ζωής των καλλιτεχνών και των ποιητών άλλων εποχών, συν την κατάποση κάθε είδους βιβλίων που κατέβαζα προθύμως, αρνούμενος να κρίνω ή να απορρίψω το ύφος κάποιου δημιουργού. Παράλληλα με τις ατομικές ή μετά φίλων περιοδείες σε ποικίλες περιοχές της χώρας, κι όσο πύκνωνε η εμπειρία μου από το εσνάφι των αρχαιολόγων και των αρχιτεκτόνων, αισθανόμουν ασφαλής και περίεργα φιλέρευνος. Δεν κάτεχα αρχαία ελληνικά, αλλά ποσώς με ενδιάφερε. Γρήγορα ξεπέρασα με καθημερινή μελέτη τον Βασίλιεφ, τον Οστρογκόρσκι και συναφείς λογίους, ενώ κάθε μεσαιωνικό έγγραφο, επιγραφή ή άρθρο που έπεφτε στο μάτι μου, το διαμέλιζα ωσάν έμπειρος χασάπης.

Η πραγματική ηδονή ήρθε με την γνωριμία των μεσαιωνικών αρχείων, με κορωνίδα τις πράξεις των αγιορείτικων μονών, αμή και της Πάτμου, της μονής Προδρόμου Σερρών και του κλασικού σμήνους πράξεων και εγγράφων, το εξάτομο έργο των Μικλόσιτς-Μίλλερ που εκδόθηκε μεταξύ 1860 και 1890. Δεν άργησε ο Migne, oι εκδόσεις Λειψίας και Βόννης, αλλά και διακριτοί τόμοι που κυνηγούσα ως γερακάρης. Κι όταν κατάφερα να συνδυάσω τους ανθρώπους και τα κείμενά τους, με συγκεκριμένα τοπία του ιστορικού χώρου, λίγο πριν κλείσω τα 25, την ημιθανή γνώση αντικατέστησε η καθαρόαιμη γοητεία. Αλλά βέβαια, τίποτε δεν υπήρξε τόσο γενναιόδωρο, όσο η γνωριμία, και αργότερα φιλία, με πραγματικούς καλόγερους που κατά καιρούς μου μίλησαν: τον Σιμοπετρίτη Ιουστίνο, που συνέπηξε την Αγιορείτική φωτοθήκη, τον Ιερόθεο, που μου γνώρισε στις Καρυές ο Ευθύμης Τσιγαρίδας και στο κελλάκι του διάβασα ευτυχής όλα τα πρακτικά όλων των συνόδων, τον Επιφάνιο που ζωογόνησε πύργο της ανατολικής Αθωικής ακτής και ήταν τακτικός επισκέπτης στο σπιτάκι της Αγροσυκιάς που κατοικήθηκε επί πενταετία, σε μία σπάνια εγκάρδια συντροφιά οδιτών και γελαστών συντροφιτών. Ας κοιμηθούν οι μεταστάντες, όταν το πλήρωμα του Χρόνου τους διάλεξε.

Σήμερα, δεν παίζει κανέναν ρόλο που καθημερινώς με παιδεύουν οι νερόμυλοι ή κάποια νοσούσα φράση χειρογράφου ή που επιμένω πως οι Απόστολοι της μονής Αγίας Αναστασίας είναι συνεχιστές της μονής Χορταϊτου, όσο κι αν η διαφωνία αρτύει τη ζωή. Πάντοτε θα επιστρέφω ως πανηγυριστής από τα ακμαία, μελαγχολικά τειχογυρίσματα και τα καθολικά του καταρρέοντος χρόνου. Πάντοτε θα εφευρίσκω λόγους επισκέψεων και ποτέ δεν νομίζω πως χάνω ημέρες και μήνες, μπορεί και χρόνια, όποτε θυμάμαι και μελαγχολώ που δεν εντόπισα την Βουκεφάλεια, αγνοώντας ακόμη που κείται ακριβώς ο θαλασσινός πύργος των Αβραμιτών. Θα με καθοδηγήσουν οι πρόθυμες βιβλιοθήκες των Ουρανών.