Γνωστά τα Ιδρύματα της Ιρλανδίας τα οποία λειτουργούσαν μοναστικά τάγματα της Καθολικής Εκκλησίας και στα οποία έκλειναν δια της βίας νεαρές γυναίκες και κοπέλες για ανάρμοστες κοινωνικά συμπεριφορές, οι περισσότερες έγκυοι ανύπαντρες. Οι γυναίκες εξαναγκάζονταν σε απλήρωτη εξοντωτική εργασία, κυρίως πλύσιμο και σιδέρωμα ιματισμού (από εκεί το όνομα Magdalene Laundries). Τα νεογέννητα τα προωθούσαν οι καλόγριες για υιοθεσία. Τα Ιδρύματα παρέμειναν δραστήρια για περισσότερο από δύο αιώνες, με πρώτο το Άσυλο της Μαγδαληνής του Δουβλίνου ενώ το τελευταίο έκλεισε τη δεκαετία του '90 του 20ου αιώνα. Στη λειτουργία τους συναίνεσε η κρατική και η δικαστική εξουσία κάτω από καθεστώς κοινωνικής αποδοχής. To 1994 εντοπίστηκε ομαδική ταφή γυναικών τροφίμων στο Ίδρυμα Donnybrook.
Πρωτόμαθα για αυτά από ένα τραγούδι της Joni Mitchell, του 1994. Και όχι μόνο. Έχουν γυριστεί ταινίες και ντοκιμαντέρ πάνω στο θέμα, το οποίο βαραίνει τη συνείδηση της Ιρλανδίας. Σήμερα είδα τη Μικρά Πράγματα σαν κι Αυτά του Tim Mielants βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα της Claire Keegan. Πρόκειται για την ιστορία ενός Ιρλανδού, παιδί ανύπαντρης γυναίκας, ο οποίος στα μέσα της δεκαετίας του '80 εμπορεύεται κάρβουνο και τύρφη για θέρμανση. Ανάμεσα στους πελάτες του είναι μια Μονή, ένα από αυτά τα Ιδρύματα, όπου εκεί ο έμπορος διαπιστώνει την κακοποίηση μίας έγκλειστης κοπέλας.
Θυμήθηκα το κεφάλαιο από το Οδυσσέα του James Joyce που αναφέρει τον Father Conmee, τον ιερέα o οποίος περπατώντας βιαστικά στοχάζεται αφηρημένα και αναλογίζεται για την Θεία Πρόνοια που έχει δημιουργήσει την τύρφη στους βάλτους από όπου οι άνθρωποι μπορούν να τη σκάψουν και να την φέρουν στην πόλη και στους συνοικισμούς για να ανάψουν οι φωτιές στα σπίτια των φτωχών ανθρώπων. Το θυμήθηκα καθώς διαπίστωσα μια αντίθεση, ένα δίπολο, των σκέψεων του Πατέρα Conmee με τα λόγια της Ηγουμένης στην ταινία (ανατριχιαστική ερμηνεία της Emily Watson), η οποία συνένοχη στο έγκλημα εναντίον της νεαρής γυναίκας προσπαθεί να εξαγοράσει τη σιωπή του εμπόρου, ανάμεσα σε άλλα κι ευχαριστώντας το Θεό που φρόντισε να δώσει το κάρβουνο για ζεστασιά το χειμώνα.
Αναρωτιέμαι αν υφίσταται συνειδητός συσχετισμός του Πατέρα του Οδυσσέα με την Ηγουμένη του Μικρά Πράγματα σαν κι Αυτά. Ο Joyce έδωσε ένα έργο απόσταγμα του ψυχισμού των Ιρλανδών και αυτή η τρυφερή παράγραφος για την τύρφη είναι ιδιαίτερα αντιπροσωπευτική της ματιάς του (αν και γεννημένη από την αυταρέσκεια της σκέψης του Conmee και την ειρωνεία του Joyce). Αντίθετα η αναφορά στην τύρφη της Keegan είναι ενοχική, συνθλίβει, έχει χάσει θαλπωρή και ελαφράδα ειρωνείας. Μετρά αντικειμενικά και σκληρά μια σκοτεινή συνιστώσα της σχέσης φτωχών - Καθολικής Εκκλησίας. Εφόσον ο συσχετισμός από τη Keegan έγινε συνειδητά, αυτή η απογύμνωση είναι ενδεικτική, φανερώνει εύστοχα πόσο βαθιά πληγωμένη είναι η ψυχή των Ιρλανδών από το φοβερό έγκλημα στο οποίο συναινούσαν μαζικά για περισσότερο από δύο αιώνες.
Κι αν όλα αυτά ακούγονται λες και ανήκουν σε πολύ μακρινούς χρόνους, σημειώνω ότι σε μια σκηνή της ταινίας σε κάποιο μπαρ σιγοέπαιζε το Don't you want me? των Human League.