Ύστερα από πρόσκληση φίλων βρέθηκα στην Κένυα για ταξίδι στα βόρεια και ανατολικά της χώρας. Για τουρισμό αλλά υπήρχε μία διαφορά: μέρος των εισόδων θα πήγαινε σε μικρές “επενδύσεις” σε καταυλισμούς νομάδων στο απομονωμένο αυτό κομμάτι της χώρας. Δεντροφυτεύσεις, σπόροι για κήπους σε καταυλισμούς δίπλα στις κοίτες ποταμών όπου υπάρχει νερό, βιβλία σε σχολεία, παπούτσια...
Κοινότητες που η διατροφή τους βασίζεται σε δίαιτα μίγματος από αίμα και γάλα ή περιστασιακά σε κρέας. Τρόπος ζωής διατηρημένος για αιώνες, ίσως χιλιετίες.
Θέλει αρκετή ενημέρωση η κατανόηση του που στέκονται αυτές οι κοινωνίες τον 21ο αιώνα, του πως στέκονται αναφορικά με τη νόρμα των αναπτυξιακών προσδοκιών σε βορρά και νότο. Σίγουρα είναι επισφαλής ο νομαδικός τρόπος ζωής με τις ιδιοτροπίες του κλίματος και τις γεωπολιτικές ανατροπές. Αλλά, είμαι βέβαιος, ότι οι κοινωνίες αυτές, προσκολλημένες στους τρόπους τους και στην παραγωγή τους, θα αποδειχτούν ανθεκτικότερες αντιμέτωπες με μια δραστική αλλαγή συγκριτικά με μια σύνθετα και παγκόσμια οργανωμένη βιομηχανική ή μεταβιομηχανική κοινωνία. Αυτό δεδομένης της θέσης στην ιεράρχηση των νομάδων που έχει η κοινότητα, οι δεσμοί και οι τρόποι της, αλλά όχι απαραίτητα το άτομο.
Με προβλημάτισε το γεγονός ότι αρκετοί από τους καταυλισμούς που επισκεφθήκαμε βρίσκονται κοντά σε αστικά κέντρα τα οποία αν και μικρά προσφέρουν πλήρες το δέλεαρ ώστε να εντυπωσιαστεί κάποιος και να εγκαταλείψει το νομαδισμό για ενσωμάτωση στην “πόλη” (με το γκέτο μέρος της κάθε κωμόπολης).
Μεγάλα λοιπόν τα ερωτηματικά που έμειναν, με τη θετική έννοια, σχετικά με το πως βαστάνε αυτές οι κοινότητες και αντιστέκονται στη διάβρωση.
Ίσως η απάντηση βρίσκεται σε οικονομικούς όρους, στη σημαντική συμμετοχή των προϊόντων του νομαδισμού στην οικονομία της χώρας. Αλλά, αναφέρομαι σε εξαιρετικά δυσβάστακτο τρόπο ζωής που δεν προσφέρει ψευδαίσθηση κοινωνικής ανόδου την οποία υπόσχεται μια μετακίνηση σε αστικό κέντρο. Αυτός, μου εξήγησαν, είναι ο σκοπός του προγράμματος. Να περιχαρακώσουν τον τρόπο ζωής με λίγα ελάχιστα ώστε σε μία περίοδο δύσκολη να υπάρξει ήπια εναλλακτική: ο μικρός κήπος με τις καλλιέργειες, τα δέντρα. Και κυρίως γνώση από το σχολείο ώστε όταν κάποιος αποφασίσει να φύγει να έχει τουλάχιστον κάποια βασικά εφόδια.
Το πρόγραμμα δεν είχε καμία άλλη φιλοδοξία, και ως προς αυτό με κέρδισε.
Αξιοσημείωτο: ζητιανιά δεν υπήρξε πουθενά σε καταυλισμούς, αντίθετα παντού σε κάθε κωμόπολη και πόλη.
Στη φωτογραφία ο Μάρκο. Δάσκαλος από φυλή νομάδων που μας έμπασε στις καλύβες της. Αυτός μένει και δουλεύει από την άλλη μεριά του ξεροπόταμου, σε σχολείο μικρού χωριού. Όταν το νερό φούσκωνε τα παιδιά του καταυλισμού δεν είχαν πρόσβαση στο μάθημα. Έτσι το μικρό πρόγραμμα έχτισε ένα κυκλικό προαύλιο με ξύλα κάτω από μια ακακία και αγόρασε ένα πάνινο στέγαστρο. Τα παιδάκια του καταυλισμού μαζεύονται εκεί πλέον, με τη δασκάλα τους να μένει μόνιμα στον καταυλισμό.
Δεν θα χάνουν έτσι ποτέ το μάθημα.
