Στάλινγκραντ. Στο γύρισμα του Γενάρη 1943, ο στρατηγός Πάουλους των Γερμανών έμαθε πως προβιβάστηκε σε στρατάρχη πεδίου. Αρνήθηκε τα συγχαρητήρια του πεινασμένου επιτελείου του: δεν είχε χάψει την παγίδα του Χίτλερ, κατά την οποία δεν παραδόθηκε ποτέ Πρώσσος στρατάρχης. «Δεν αυτοκτονώ, είμαι Χριστιανός» εξήγησε. Διαλυμένος από δυσεντερία, με τρύπιο ηθικό, παραδόθηκε στα Σοβιέτ πρωτομηνιά του Φλεβάρη, πριν 79 χρόνια. Μαζί του, 91 χιλιάδες ημιθανείς σκελετοί, από τους οποίους επαναπατρίστηκαν πέντε χιλιάδες.

Το Στάλινγκραντ του γλύστρησε από τα χέρια. Ο στρατηγός Τσουίκοφ αρνήθηκε να πελεκηθεί εξ αποστάσεως και κόλλησε στον εχθρό με ελάχιστη προσέγγιση την ρίψη μιας χειροβομβίδας. Όταν παραδόθηκε ο Πάουλους, ο Τσουίκοφ γιόρταζε τα γενέθλιά του. Η άσημη, ψυχοπαθολογική, εμμονή στην πολεμική λωρίδα του μετώπου κόστισε ένα εκατομμύριο νεκρούς σοβιετικούς και οκτακόσιες χιλιάδες Γερμανούς, Ιταλούς, Ούγγρους και Ρουμάνους.

Βούιξε ο τόπος. Ο Γκέμπελς τα μπάλωσε. Ο Μανστάιν, έμπειρος σε απεμπλοκές, δεν κατάφερε να πλησιάσει το πεδίο σε λιγότερα από 40 χιλιόμετρα. Το χειρότερο: μυστικά ο Ζούκωφ ετοίμασε και ξαμόλυσε άλλο ένα στράτευμα ενός εκατομμυρίου που περικύκλωσε το Στάλινγκραντ και έκλεισε τον κύκλο στο Καλάτς. Ξεζούμισαν κάθε διαθέσιμο δυναμικό: το πιο σπουδαίο ήταν η συμμετοχή γυναικών πιλότων, που χειρίζονταν τα Γιάκοβλεφ, ήτοι τα επιθετικά Γιάκ, στο ίδιο επίπεδο με τα Ζερό, τα Μάσταγκ, τα σουπερμαρίν Σπιτφάιρ και τα Μέσερμιτ 109.

Η Ιστορία σάρωσε τους νικητές, όπως και τους νικημένους. Απλώς, οι Γάλλοι, μεταπολεμικά, βάφτισαν «Στάλινγκραντ» ένα σχετικά απόμερο σταθμό του μετρό τους στο Παρίσι. Απόμεναν παρά πάνω από δύο χρόνια θάνατοι και στρατόπεδα, ομαδικές εκτελέσεις και χιλιάδες οπλικά συστήματα που ανακυκλώθηκαν επί ματαίω. Ο μεσοπολεμικός κόσμος, ένας ατελής συνδυασμός λογοτεχνίας θανάτου και ιστορίες που γινόταν θρύλοι για δύο ώρες, όσο κρατούσε μια κινηματογραφική ταινίας, έδωσε την σκυτάλη στην Ατομική εποχή που έκτοτε ο φόβος της και μόνο, γενοκτόνησε τους Ιάπωνες, εξαφάνισε είκοσι γενιές αφοσιωμένων στον Χίτλερ Γερμανών, ενώ ο μεταπολεμικός κόσμος δεν διαθέτει μήτε έν ατελές δείγμα της βίας που ακολούθησε.