— Προσπαθώ κάθε φορά να αποφύγω τον σχολιασμό αυτών των τυποποιημένων μίκρο-συνεντεύξεων που διαβάζω στις εφημερίδες αλλά είναι τώρα μερικές εβδομάδες που έχει σταθεί αδύνατο. Ελπίζω να σας πείσω γιατί. Αυτή την Κυριακή στο «500ΛΕΞΕΙΣ» (Καθημερινή, 5/2/23) σε επιμέλεια Αλεξάνδρας Σκαράκη φιλοξενήθηκε ο κ. Χρίστος Χ. Λιάπης.
Διαβάζουμε: «Ο ψυχίατρος Χρίστος Χ. Λιάπης, MD, MSc, PhD, πρόεδρος του ΚΕΘΕΑ, μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων Δημόσιας Υγείας, έχασε τον πατέρα του από τη νόσο του Πάρκινσον όταν σπούδαζε στο ΑΠΘ. Δέκα χρόνια μετά αναγορεύθηκε αριστούχος διδάκτωρ του ΕΚΠΑ. Συμπλήρωσε την εκπαίδευσή του στις ΗΠΑ, στα πανεπιστήμια Tufts και Michigan. Έχει δύο μεταπτυχιακά στη Διοίκηση Υπηρεσιών Υγείας και στη Διεθνή Ιατρική και Διαχείριση Κρίσεων, ενώ έχει πάει στην Αφρική με τους “Γιατρούς του Κόσμου”». Όλα αυτά τα λίαν εντυπωσιακά, μας τα λέει, ή τουλάχιστον δεν μπορούμε να φανταστούμε ότι δεν τα έχει εγκρίνει, για να μας πει τις δέκα λέξεις που ακολουθούν: «Πρόσφατα κυκλοφόρησε η πρώτη του ποιητική συλλογή, “Λαβωμένος Ίαμβος” (εκδ. Ιωλκός)».
Δύο σχόλια: 1) Όταν διαβάζουμε ένα τόσο μακροσκελές και εντυπωσιακό βιογραφικό ενός επιστήμονα, στα πολιτιστικά μεγάλης εφημερίδας, μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι ακολουθεί ένα έργο του πνεύματος –εδώ, μια ποιητική συλλογή– που πασχίζει να τραβήξει την προσοχή μας, και, κυρίως, να αποκτήσει λίγο από το κύρος των επιτευγμάτων που μόλις έχουμε διαβάσει στο βιογραφικό του "ποιητή". 2) Και νιώθω άσχημα και που το αναφέρω, αλλά, μισή ντροπή δική μου, μισή τού κ. Λιάπη: για ποιο λόγο κάποιος που μας έχει εκθέσει ένα τόσο εντυπωσιακό βιογραφικό νιώθει την ανάγκη να εισάγει τις πληροφορίες: «[...] [α] έχασε τον πατέρα του από τη νόσο του Πάρκινσον όταν σπούδαζε στο ΑΠΘ. [β] Δέκα χρόνια μετά αναγορεύθηκε αριστούχος διδάκτωρ του ΕΚΠΑ»; Πιθανές απαντήσεις στο 2): [α] Μιλάει υποθετικά ο κ. Λιάπης: «Δεν έχω πετύχει μόνο κάτι εξαιρετικό στη ζωή μου αλλά το έχω πετύχει και υπό το άχθος του θανάτου του πατέρα μου από Πάρκινσον, που, όχι μόνο δεν με αποπροσανατόλισε από τους στόχους μου, αλλά σε μόλις δέκα χρόνια με έφερε στην αριστεία του διδακτορικού». [β] Δεν συνιστά η δήλωση «έχασε τον πατέρα του από τη νόσο του Πάρκινσον όταν σπούδαζε στο ΑΠΘ» συναισθηματικό εκβιασμό που εξαναγκάζει τον αναγνώστη να δει τον κ. Λιάπη με περισσότερη συμπάθεια από ό,τι αν δεν υπήρχε η πληροφορία αυτή; Θυμηθείτε, καθώς αναλογίζεστε τι μπορεί να έχει συμβεί, την ιδιότητα του κ. Λιάπη: «ψυχίατρος».
Ας περάσουμε στο κυρίως πιάτο: «[Ερ.] Ποια βιβλία έχετε αυτόν τον καιρό πλάι στο κρεβάτι σας; [Απ.] “Ψυχιατρική” των Λιάππα - Λύκουρα - Παπαδημητρίου γιατί πρέπει να ετοιμάσω τα θέματα της εξεταστικής του ομώνυμου μαθήματος που διδάσκω στο πανεπιστήμιο, “Lincoln’s melancholy” του J.W. Shenk και “Γρίφος, μυστήριο και αίνιγμα” του Λόρδου Όουεν, με τον οποίο έχουμε δημοσιεύσει σχετικά, καθώς η πολιτική ψυχιατρική αποτελεί ενδιαφέρον διεπιστημονικό πεδίο».
Δύο σχόλια: 1) ο κ. Λιάπης μάς ενημερώνει ότι βγάζει θέματα εξεταστικής στο κρεβάτι του, γιατί δεν του μένει χρόνος να το κάνει στο γραφείο ή κάπου αλλού; 2) στο τρίτο βιβλίο που αναφέρει, που βρίσκεται «πλάι στο κρεβάτι του», γιατί άραγε νιώθει την ανάγκη να μας πει ότι με τον Λόρδο Όουεν, τον συγγραφέα του, έχει «δημοσιεύσει σχετικά»;
Συνεχίζουμε: «[Ερ.] Ποιο ήταν το πιο ενδιαφέρον στοιχείο που μάθατε πρόσφατα χάρη στην ανάγνωση ενός βιβλίου; [Απ.] “Να ασχολείστε με τον χαρακτήρα παρά με τη φήμη σας, γιατί ο χαρακτήρας αποτελεί αυτό που πραγματικά είστε, ενώ η φήμη αυτό που οι άλλοι νομίζουν ότι είστε”. Στο “Sailing true north” του Τζέιμς Σταυρίδη».
Δύο σχόλια: 1) Μέχρι στιγμής, λαμβάνοντας υπόψη μόνο αυτά που σας έχω παραθέσει, με το χέρι στην καρδιά, θα λέγατε ότι ο κ. Λιάπης έμαθε αυτό το «πιο ενδιαφέρον στοιχείο» που μας είπε ότι έμαθε; 2) Σας φαίνεται, και πάλι με το χέρι στην καρδιά, ότι αυτό που “έμαθε” ο κ. Λιάπης είναι κάτι που θα περίμενε κανείς να το μάθει ένας αριστούχος ψυχίατρος και καθηγητής από το βιβλίο του Τζέιμς Σταυρίδη;
Διαβάζουμε: «[Ερ.] Ποιο κλασικό βιβλίο διαβάσατε πρόσφατα για πρώτη φορά; [Απ.] “Ο άνθρωπος που θα γινόταν βασιλιάς”. Γιατί, υπό αυτόν τον κιπλινγκικό τίτλο, εμπλουτισμένο ως “...και άλλες αθλητικές ιστορίες. Από την “κοινωνία των ομοιωμάτων” στην κοινωνία της ανθεκτικής δημοκρατίας”, προγραμματίζω μία από τις επόμενες εκδοτικές μου προσπάθειες».
Σχόλιο: Ο κ. Λιάπης διαβάζει το εξαιρετικό διήγημα (30 σελίδες στο πρωτότυπο), που αποκαλεί «βιβλίο», του Κίπλινγκ, αλλά νιώθει ότι –αντί να μην μας πει τίποτα, ή να κάνει ένα σχόλιο για το μόνο σοβαρό λογοτεχνικό έργο που αναφέρει– πρέπει να κάνει μια αναφορά και πάλι στον εαυτό του με αυτό το «μία από τις επόμενες εκδοτικές μου προσπάθειες».
Διαβάζουμε: «[Ερ.] Ποιο είναι το επόμενο βιβλίο που θα διαβάσετε; [Απ.] Ελπίζω τα “Επιβλέμματ@ - Ένας φοιτητής ιατρικής έγραψε…” Το βιβλίο που ετοιμάζω αυτόν τον καιρό».
Δεν χρειάζεται να σχολιάσω κάτι πέρα από αυτό το «Ελπίζω».
Διαβάζουμε: «”Απόπτωση του επιθηλίου των αναμνήσεων, έτσι ορίζεται κυτταρικά ο θάνατος της μνήμης”. Σχολιάστε μας τον στίχο. [Απ.] Με έναν άλλο στίχο μου: “Κόρη του χρόνου η λησμονιά και αποπαίδι η μνήμη”».
Δυο κουβέντες μόνο, γενικά, γι’ αυτό το «500ΛΕΞΕΙΣ». Νιώθετε, από αυτά που διαβάσατε, ότι ο κ. Λιάπης, στην παρουσίαση για την ποιητική του συλλογή, βγήκε ωφελημένος; Θα μπαίνατε στον πειρασμό να την αγοράσετε; Νιώθετε, και πάλι με το χέρι στην καρδιά, ότι ο κ. Λιάπης, ως προσωπικότητα, ως γιατρός, ως πρόεδρος του ΚΕΘΕΑ, βγαίνει από αυτά που μας είπε ωφελημένος; Και τέλος, τι είναι πιο προσβλητικό; Να σχολιάζει κάποιος, όπως σχολίασα εγώ, τον κ. Λιάπη, ή να δημοσιεύεται σε μεγάλη εφημερίδα ένα τέτοιο "άρθρο" χωρίς κανένας να λέει κουβέντα;
— Διάβασα μια πολύ καλή συνέντευξη του καθηγητή κοινωνιολογίας κ. Νίκου Παναγιωτόπουλου (ΕφΣυν, 4-5/2/23) στην Κυριακή Μπεϊόγλου με τίτλο «Απουσιάζει μια ουσιαστική, δημοκρατική πολιτική στήριξης του βιβλίου».
«[Ερ.] Αναγνώστες λαϊκών τάξεων και αναγνώστες «εκλεπτυσμένοι», όπως τους χαρακτηρίζετε. Πού συναντιούνται και πού αποκλίνουν;
[Απ.] Συναντώνται στην κοινή τους ιδιότητα ότι αποτελούν προϊόντα κοινωνικών δομών, ότι αποτελούν φορείς των κοινωνικών συνθηκών που τους διαμόρφωσαν, και αποκλίνουν στα χαρακτηριστικά αυτών των συνθηκών. Από τη μια μεριά, έχουμε μια πραγματιστική και λειτουργική «αισθητική» στην ανάγνωση, στην οποία επιδίδονται οι πιο ενδεείς σε πολιτισμικό κεφάλαιο, μια ανάγνωση που απορρίπτει ως ανώφελες τις μορφικές ασκήσεις στη γραφή. Η στάση αυτή, με την ανάγνωση, αποτελεί δομική διάσταση μιας στάσης με τον κόσμο, η οποία θεμελιώνεται σε μια ολόκληρη οικονομία της ανάγκης.
Μια οικονομία ζωής που είναι στη ρίζα όλων των εκπληκτικών ρεαλιστικών επιλογών του αναγκαίου, στις παραιτήσεις από, ούτως ή άλλως, απρόσιτα συμβολικά οφέλη, στην περιστολή όλων των πρακτικών, στην τεχνική τους λειτουργία. Από την άλλη μεριά, έχουμε την «καθαρή» ανάγνωση την οποία βρίσκουμε ως πρακτική στις κυρίαρχες οικονομικά και πολιτισμικά τάξεις. Μια στάση η οποία αντιμετωπίζει το κείμενο ως αυτοσκοπό όχι ως μέσον. Πρόκειται για μια στάση προς την ανάγνωση η οποία επιτρέπει με τη σειρά της στον αναγνώστη να μην προσχωρήσει άμεσα και χυδαία στην αισθητηριακή αντιμετώπιση του αντικειμένου της ανάγνωσης. Αυτού του τύπου η ανάγνωση προϋποθέτει την αστική εμπειρία του κόσμου, μια εμπειρία που χαρακτηρίζεται από την αναστολή και την αναβολή της οικονομικής αναγκαιότητας».