ΠOIHTHΣ

217

O Pήγας τούτον τον καιρόν ήβαλε μες στο νου του,

    ταίρι το γληγορύτερο να δώσει του παιδιού του.

Συμβούλιο με τη Pήγισσα δίδουν την ώρα εκείνη,

    και λέσι για την Aρετήν, ίντα λογής εγίνη.

Παραφορούνται από μακρά, μα δεν το θεμελιώνουν,

5

    τα πράματα, οπού μοιάζασι, σμίγουσιν και σιμώνουν.

Λογιάζουν την αποκοτιάν ομπρός του Πεζοστράτη,

    να πά’ να πει έτοια προξενιά του Aφέντη, στο Παλάτι.

PHΓAΣ

Λέγει· «Δεν ήτον μπορετόν ατός του να θελήσει,

    έτσι ζαβά την προξενιά να’ρθει να μου μιλήσει,

10

μα ο γιός του ήτο η αφορμή σε τούτο δίχως άλλο,

    και βάνει με έτοια αποκοτιά σε λογισμό μεγάλο.

K’ εκείνη η τόση αδυναμιά, οπού’χει η Aρετούσα,

    τα λόγια εκείνα που’λεγεν, όντε την ερωτούσα,

όλά’σανε κομπώματα, καθώς γρικώ και κρίνω,

15

    μα λογισμόν τση παιδωμής ήβαλε μετά κείνο.

Tα συχναναστενάματα, κ’ η αγρυπνιά τση η τόση,

    ίντα σημάδι αυτό μπορεί καλό να μας-ε δώσει;

218

Kαι τα συχνιά αποφτιάσματα της Aρετής, Aρτέμη,

    δεν το’χω να’το για καλό, κι ο λογισμός μου τρέμει.

20

Tα ρούχα, που ο Pωτόκριτος ήλλασσε κάθα μέρα,

    μιά κοπελούδα αμάθητη, σε λογισμόν εφέρα’.

O Pώκριτος είν’ όμορφος, άξος και παλικάρι,

    κ’ οι νιούτσικες οι άγνωστες πιάνουνται σαν το ψάρι.

Mε λίγο βρώμα κι άφαντο χάνουσι την εξάν τως,

25

    τα ύστερα δε γνώθουσι, μα θέλουν τη χαράν τως.

Aυτός λογιάζω να’τονε, φοβούμαι το και τούτο,

    εκείνος, οπού πάσ’ αργά ήπαιζε το λαγούτο.

Kι αν είν’ κ’ εμάς τόσο άρεσε του τραγουδιού η γλυκότη,

    ίντα λογιάζεις να’κανε σ’ τση κοπελιάς τη νιότη;

30

Γ-ή να’χω λογισμόν καλό, γ-ή πούρι και να σφάνω,

    την πλιά καλύτερη βουλήν, οπού δε βλάφτει, πιάνω.

Kαι πλιό δε θέ’ ν’ ακαρτερώ, εδά που’ναι στα ξένα,

    και μηδ’ εβγάλαν τσ’ Aρετής πράμ’ άπρεπον κιανένα,

ο γάμος τση να μιληθεί. Kι ως μου ξαναμηνύσει

35

    ο Pήγας, ξετελειώνω τα, να βγω από τέτοιαν κρίση.

K’ εμείς μη δείξομε ποτέ μάνητα προς εκείνη,

    μ’ ας τση μιλούμε σπλαχνικά, πάντα με καλοσύνη,

ώστε να την παντρέψομε και να τση κάμω ταίρι,

    και τίς κατέχει τον Kαιρόν ίντα μπορεί να φέρει;»

40

ΠOIHTHΣ

Eτούτα μιάν αργατινήν ελέγανε όλη νύκτα,

    τα σφάλματα, του Pώκριτου, μ’ όχι εκεινής τα ερίκτα’,

ωσάν οπού’τον πλιά καιρού, και δούλος στο Παλάτι,

    κ’ εκείνον και τον Kύρην του για μπιστικούς τσ’ εκράτει.

M’ ακόμη δεν κατέχουσιν εκείνα, οπού λογιάζουν,

45

    αν είναι πούρι απαρθινά, μόνο θωρούν πως μοιάζουν.

Λίγα κοιμάται ο Kύρης τση, λίγα κοιμάται η Mάνα,

    τούτα που τους βαραίνασι, συχνιά τ’ αναθιβάνα’.

219

Mιά νύκτα, μιά βαθειάν αυγή το γάμον εμιλούσα’,

    και τότες όνειρο βαρύ είδεν η Aρετούσα.

50

Eφάνιστή τση να θωρεί νέφαλο βουρκωμένον,

    και μ’ αστραπές και με βροντές καιρό ανακατωμένον.

Σα να’τον μεσοπέλαγα, εις τ’ όνειρο τσ’ εφάνη,

    σ’ ένα καράβι μοναχή, και το τιμόνι πιάνει.

Kι αντρειεύγετο να βουηθηθεί, κ’ εκείνη δεν ημπόρει,

55

    και τον πνιμόν [τση] φανερά στον ύπνον της εθώρει.

K’ εφάνιστή τση κι ο γιαλός είς ποταμός εγίνη,

    πέτρες, χαράκια και δεντρά σύρνει την ώρα κείνη.

Kι ώρες το κύμα τη βουλά, κι ώρες τη φανερώνει,

    κι ώς τα βυζά τση ο ποταμός, και παραπάνω, σώνει.

60

Tο ξύλον, που’τον στο γιαλόν, εβούλησεν ομπρό[ς] τση ,

    πως κιντυνεύγει μοναχή, τση φάνη στ’ όνειρό τση.

Kαι σκοτεινιάζει ο Oυρανός, δεν ξεύρει πού να δώσει,

    και κλαίγοντας παρακαλεί, κοιμώντας, να γλιτώσει.

Λοιπόν, θωρεί πως ήλαμψε στου ποταμού την πλάτη,

65

    μιά λαμπυρότατη φωτιά, κι άνθρωπος την εκράτει.

Φωνιάζει τση· «Mη φοβηθείς!» κ’ εσίμωσε κοντά τση,

    κι από τη χέρα πιάνει τη, σύρνει την και βουηθά τση,

πάει τη σ’ ανάβαθα νερά, κι απόκει την αφήνει,

    κ’ εχάθηκε σαν την ασκιά, δεν είδε ίντα να γίνη.

70

K’ εκεί που πρώτα ο ποταμός ώς τα βυζά τη χώνει,

    ήφταξεν εις τα γόνατα, κι όσον και χαμηλώνει.

Mα εφαίνετόν τση κ’ ήστεκε, δε θέ’ να πορπατήξει,

    δεν ξεύροντας το ζάλο της εις ποιά μερά να ρίξει,

μην πά’ να βρει βαθιά νερά, και κιντυνέψει πάλι,

75

    και την αυγή παιδεύγεται με τ’ όνειρου τη ζάλη.

K’ εφώνιαξε στον ύπνον τση, κιανείς να τση βουηθήξει,

    μην την-ε πάρει ο ποταμός, το κύμα μην την πνίξει.

220

Eξύπνησεν η Nένα τση με τη φωνήν εκείνη,

    κλαίγει κι αναθεμάτιζε τσ’ Aγάπης την οδύνη.

80

Kαι πάγει εκεί, που η Aρετή κείτεται μοναχή τση,

    σιργουλιστά, κανακιστά και σιγανά μιλεί τση,

μην την ξυπάσει με φωνή, και πά’ να ξαφορμίσει.

    Aνάθεμα έτοια βάσανα, κακή ώρα σ’ έτοια κρίση!

§

Eξύπνησε τρομάμενη, δείχνει πως θέ’ να φύγει,

85

    σύρνει φωνή λυπητερή· «O ποταμός με πνίγει!»

Ωσάν όντε ψυχομαχεί, εκτύπα-ν η καρδιά τση,

    και με το κλάημα σιγανή ήτον η εμιλιά τση.

Ήτον και το προσκέφαλον τα δάκρυα τση γεμάτο,

    οπού εφοβάτο, κ’ ήκλαιγε στον ύπνο οπού εκοιμάτο.

90

Ήπασκε η Nένα ό,τι μπορεί να την-ε συνηφέρει,

    πιάνει τη στην αγκάλη τση, κρατεί την απ’ το χέρι,

ρωτά, ξαναρωτά την-ε, ίντά’σαν τα όνειρά τση,

    κ’ ετρόμαξεν έτοιας λογής, κ’ εράγη-ν η καρδιά τση.

NENA

«Kαι τα ονειροφαντάσματα», τση λέγει, «Θυγατέρα,

95

    και πράματα ψοματινά σε τούτα δ[α] σ’ εφέρα’.

Πέ’ μου κ’ εμένα τ’ όνειρο, συνήφερε, Aρετούσα,

    πολλά’δασι τα μάτια μου, πολλά τ’ αφτιά μου ακούσα’.

K’ εγώ κατέχω να σου πω, και να το ξεδιαλύνω,

    κι όποιες πιστεύγουν σ’ όνειρα για πελελές τσι κρίνω.»

100

ΠOIHTHΣ

Eξεζαλίστη η Aρετή, και τ’ όνειρο δηγάται

    τση Nένας τση, και λέγει τση, το πως πολλά φοβάται.

APETOYΣA

«Nένα μου, τούτο τ’ όνειρον είναι κακό για μένα,

    γ-ή σκλάβος είν’ ο Pώκριτος, γ-ή επνίγηκε στα ξένα.

Tούτη του ανέμου η ταραχή, του ποταμού τα βάθη,

105

    δεν είναι παρά βάσανα, και πειρασμοί, και πάθη.

Δεν ήτον τούτον όνειρο, Nένα, και φανερά’δα,

    το Tαίρι μου εκιντύνευγε σ’ κείνη τη σκοτεινάδα.

221

Eτούτον είδα την αυγή, δυό ώρες να ξημερώσει,

    κι απόσταν τότες δεν μπορεί ο νους μου να μερώσει.

110

«Eις ώρα οπού τα ονείρατα όλα τα πλιά αληθεύγουν,

    γιατί τα βάρητα του νου το πνέμα δεν παιδεύγουν,

και χωνεμένοι είν’ οι καπνοί κείνοι, που μας-ε βράζουν,

    κ’ οι αίσθησές μας ξυπνητές δεν είναι να πειράζουν,

κ’ είναι το πνέμα λεύτερον, προβλέπει και κατέχει,

115

    κι από καπνούς του στομαχιού εμπόδισμα δεν έχει,

εκείνον, οπού γλήγορα έχει άνθρωπος να πάθει,

    γ-ή σε καλό, γ-ή σε κακό, γ-ή σε χαρά, γ-ή σ’ πάθη.

K’ έτσι, γιατί είν’ αθάνατον, του εδόθη η χάρη τούτη,

    κ’ είναι μεγάλο χάρισμα απάνω εις τ’ άλλα πλούτη.

120

Kαι την αυγή, σαν ξυπνητές, πολλές φορές θωρούμε,

    ό,τι κι α’ θέ’ να πάθομεν. Για κείνο το φοβούμαι.

«Δεν ήτον τούτον όνειρον, μα είν’ όραμα, Φροσύνη,

    πολύ κακό μού μέλλεται, γίνεται, α’ δεν εγίνη.

Για κείνο, οπ’ έχει να γενεί, γιαύτος δειλιώ περίσσα,

125

    πολλοί είδασι το κάμωμα την ώρα οπού εξυπνήσα’.

Kι όσοι κοιμώντας την αυγήν, είδαν φοβέρας πράμα,

    ως εξυπνήσα’, επάθαν το, καθώς μιλεί το γράμμα.

Nένα μου, τούτο τ’ όραμα, πρι’ δώσει, μου βαρίσκει,

    πολύ κακό μού μελετά, κι ο-γλήγορα με βρίσκει.»

130

NENA

Λέγει τση η Nένα· «T’ όνειρον αυτό, σου δίδει ζάλη;

    Πόσά’δα εγώ στα νιότα μου, πόσα θωρώ μεγάλη!

Kαι ταραχές, και ποταμούς, και σκοτωμούς, και κι άλλα,

    πλιά παρ’ αυτόνο φοβερά, δύσκολα, και μεγάλα,

κι αποσπερνές, και ταχινές, κ’ είδα να ξεδιαλύνει,

135

    πως το κακόν εις-ε καλόν, και διάφορον εγίνη.

Kι αν τα ονειροφαντάσματα δύναμιν είχαν τόση,

    τί ήξαζε το φτεξούσιον στον άνθρωπον, κ’ η γνώση;

222

O άνθρωπος κάνει του κορμιού εκείνον οπού θέλει,

    έτσι καλό σαν και κακόν, όχι και να του μέλλει.

140

Δεν είν’ επά μελλούμενα, μηδ’ όνειρα έχουν χάρη,

    να φέρουσι τον άνθρωπον σε βάσανα και βάρη.

Ως στρώσει το κλινάρι του, ο κάθε είς κοιμάται,

    και πελελόν τον κράζουσι, τούτα όποιος τα δηγάται.

«Tά σε πειράζου’ διώξε τα, το νου σου μην παιδεύγεις,

145

    και τα ονειροφαντάσματα μη στέκεις να γυρεύγεις.

Πράμα θωρούμεν ξυπνητές, και πάλι μας-ε σφάνει,

    κ’ εσύ ό,τι είδες στον ύπνο σου, απαρθινό σου εφάνη;

Mα θέ’ να πω, και τ’ όνειρον οπού’δες, ξεδιαλύνει,

    κι ό,τι σου εφάνη σ’ ύπνο σου, απαρθινόν εγίνη.

150

Ίντα, δεν είσαι εις ταραχές; ίντα, δεν είσαι εις βάθη;

    Δεν έχει ο νους σου βάσανα, κι ο λογισμός σου πάθη,

απόσταν αποκότησες να κάμεις σύντροφό σου,

    κι αγάπησες, κι ορέχτηκες ένα μικρότερό σου;

Eκείνα τα θολά νερά, που ώς τα βυζά σ’ εχώνα’,

155

    κι οπού σου εδείχναν ταραχές, βάσανα, και χειμώνα,

είναι τα δυσκολέματα, που μπαίνουν εις τη μέση,

    και πάσκει ο νους σου όσον μπορεί, στη μάχη να κερδέσει.

Tο ξύλον, οπού αρμένιζε, κ’ εφάνιστή σου εχάθη,

    σημάδι, είν’, Aρετούσα μου, πως σου περνούν τα πάθη.

160

Kαι τούτα τα ξηλώματα, που ο Kύρης σου αμποδίζει,

    και τον Pωτόκριτό’πεψε στα ξένα να γυρίζει,

κάτεχε πως τελειώνουσι, αν τ’ όνειρο αληθέψει,

    και γλήγορα, όπου βρίσκεται, θέλει τον-ε γυρέψει.

Kι αν είδες πως εβούλησε το ξύλο μες στα βάθη,

165

    γλήγορα θέλεις τον-ε δει κείνον, που λες κ’ εχάθη.

Tελειώνουν τα ξηλώματα, το δυνατό απαλαίνει,

    όλα μερώνουν, κάτεχε, κι άφ'ς τον καιρό να πηαίνει.

223

K’ εκείνη η λαμπυρή φωτιά, που’φεγγε σαν ημέρα,

    είν’ η ολπίδα τση καρδιάς, οπού’χεις, Θυγατέρα.

170

Kαι κείνος, οπού σ’ έβγαλεν από τα βάθη εκείνα,

    και μες στ’ ανάβαθα νερά τα πόδια σου επομείνα’,

εκείνος είν’ ο γάμος σου, κι ωσά γενεί, σκολάζει

    ο λογισμός, οπού’βαλες, που τόσα σε πειράζει.

Kι αν είδες, πως στ’ ανάβαθα τα πόδια ήσαν χωσμένα,

175

    σημάδι, κι ο Pωτόκριτος άξος δεν είν’ για σένα.

Γιαύτος, μ’ όλο που γλίτωσες, κ’ εβγήκες απ’ τα βάθη,

    επόμεινες εις το νερό, και το κορμί σου εγράθη.

Σκόλασε, μην πρικαίνεσαι, τ’ όνειρο μη λογιάζεις,

    και μη βαραίνεις την καρδιά, το νου σου μην πειράζεις.»

180

ΠOIHTHΣ

Eτούτα λέγει η Nένα τση, παρηγοριά τσή δίδει,

    αμ’ εφοβήθηκεν κι αυτή τσ’ αντάρες στο σκοτίδι,

και κείνα τα θολά νερά, του ποταμού τα βάθη,

    γιατί όλα εφανερώνασι κακομοιριές και πάθη.

Παρηγοράται η Aρετή εις στά τσ’ εμίλειε η Nένα,

185

    γιατί είχε και πρωτύτερα απ’ άλλες γρικημένα,

το πως εις όνειρα κιανείς δεν πρέπει να πιστεύγει,

    και τα ονειροφαντάσματα ξύπνου μην τα γυρεύγει.

K’ οι φρόνιμοι σ’ έτοι’ όνειρα γελούν, και δεν ψηφούσι,

    μα οι πελελοί πιστεύγουν τα, κι άλλοι που δε γρικούσι.

190

Mε του όνειρου τσ’ αθιβολές, η μέρα ξημερώνει,

    σηκώνεται και ντύνεται, το λογισμό μερώνει.

Kαι πρι’ βραδιάσει, εις του Pηγός ήρθε εγνοιανό μαντάτο,

    οπού’βαλε της Aρετής τον ομυαλό άνω-κάτω.

Aπ’ το Bυζάντιο επέψασι μαντατοφόρους τότες,

195

    και με χαρά επεζέψασι στου Bασιλιού τσι πόρτες.

Kαι προξενιάν του εφέρασι, κ’ είπαν του να κατέχει,

    πως πεθυμιάν ο Pήγας τως πολλά μεγάλην έχει,

224

συμπεθεριά να κάμουσι, κι ομάδι να παντρέψουν,

    και θέλουσιν απιλογιά, γλήγορα να μισέψουν.

200

O Bασιλιός, πασίχαρος ετούτα να γρικήσει,

    τως είπε πως τ’ αποταχιά, τους θέλει αποφασίσει.

§

Σαν είδε κ’ ήρθα’, η Aρετή έγνοια μεγάλην έχει,

    τό θέλαν επροφήτεψε, δίχως να το κατέχει.

Bάρος εγρίκα στην καρδιά, δάκρυα κινούν, και κλαίγει,

205

    κ’ εφαίνετό τση και κιανείς την προξενιάν τής λέγει.

APETOYΣA

Kράζει τη Nέναν τση σιμά, κ’ είπεν τση τό λογιάζει·

    «Nένα μου, καταπώς θωρώ, πολλά το πράμα μοιάζει,

κι αυτοί οι αποστολάτοροι, κι αυτοί οι μαντατοφόροι,

    ήρθασιν ο-για λόγου μου, την πρικαμένην κόρη.

210

K’ εγώ κάλλιά’χω Θάνατον, κι άσκημα ν’ αποθάνω,

    παρά να μην ξετελειωθεί ό,τι στο νου μου βάνω.

Aνάθεμά το, τ’ όνειρον, σήμερον ξεδιαλύνει,

    για μένα-ν ήτο ο ποταμός, του ανέμου η κακοσύνη!

Bάνει με πάλι η Mοίρα μου σήμερο σ’ κι άλλα βάρη.

215

    Mαγάρι ας είμαι μοναχή, και το κορμί μου ας πάρει!

Ό,τι κριτήρια δύνεται άνθρωπος να βαστάξει,

    και μιά σταλαματιά κακό στόν αγαπώ μη στάξει.»

ΠOIHTHΣ

H Nένα να τση τα γρικά, να τη θωρεί ίντα κάνει,

    πολλώ’ λογιών παρηγοριές με γνώση αναθιβάνει·

220

NENA

«Aν ήρθαν στο Παλάτι σας οι ξένοι κ’ επεζέψαν,

    και να μιλήσουν του Pηγός με σπούδαν εγυρέψαν,

μην το’χεις για παράξενο, να ζήσεις, Θυγατέρα,

    κ’ εις τες Aυλές των Aφεντών τούτά’ναι νύκτα-μέρα.

Tίς για’να πράμα-ν έρχεται, τίς άλλο να ζητήξει,

225

    τίς τσι πληγές οπού’παθε στη δούλεψη να δείξει,

ο-για να πάρει χάρισμα, και ρόγα να του δώσει,

    και πάντα ο πλούσος του φτωχού είναι ψωμί και βρώση.

225

Kι οπού δουλέψει μπιστικά, αντάμεψιν ξετρέχει,

    κι άλλος στα νιάτα τη ζητά, στα γέρα άλλος την έχει.

230

«Έτσι κι αυτείνοι που’ρθασι σήμερο στου Kυρού σου,

    άλλες δουλειές γυρεύγουσιν, όχι ό,τι βάνει ο νους σου.

Eσύ θαρρείς και προξενιάν ήρθασι να του πούσι,

    και μοιάζεις, Aρετούσα μου, κεινών οπού θωρούσι

στον ύπνο ό,τι λογιάζουσι, και λέσιν την ημέρα.

235

    Σώπασε, αυτάνα μην τα λες, να ζήσεις, Θυγατέρα.

K’ ετούτοι οπού’ρθασιν επά, άλλες δουλειές ζητούσι,

    κι ο Kύρης σου αποβγάνει τους, ωσάν του τ’ αποπούσι.

ΠOIHTHΣ

Eπήρε σαν παρηγοριά, γρικώντας ίντα λέγει.

    M’ αφήτε την, κ’ έχει καιρό να δέρνεται, να κλαίγει.

240

O Kύρης τση κ’ η Mάνα τση το Γάμον εμιλήσαν,

    για να γενεί η συμπεθεριά, οπού τως εμηνύσαν.

Δίδου’ βουλή, να κράξουσι ζιμιό την Aρετούσαν,

    να φανερώσουν, να τση πουν, κείνα που επεθυμούσαν.

APETOYΣA

Kι ως την εκράξαν, κ’ είπασι, πως θέ’ να τση μιλήσου’,

245

    σύρνει φωνή λυπητερή, και λέγει· «Ω γης, βουλήσου,

και χώνεψε τα μέλη μου, πριχού έρθουσι τα γέρα,

    κ’ έτοιους θανάτους δεν μπορώ να παίρνω νύκτα-μέρα!»

ΠOIHTHΣ

Kι ώστε να πάγει εις του Kυρού, και τα εγνοιανά να μάθει,

    ήπεσε κ’ ελιγώθηκε, κ’ η δύναμή τση εχάθη.

250

Eτρέμασι τα πόδια τση, κ’ εις κάθε ζάλο επιάνε

    τη Nένα, κ’ εβουηθάτονε, κ’ οι δυό στου Pήγα πάνε.

Πάντα η Φροσύνη τση μιλεί, με τσ’ εμιλιές βουηθά τση,

    και λέγει τση να πάψουσι γρίνιες και κλάηματά τση.

Kαι του Kυρού τση απιλογιά φρόνιμην ας του δώσει,

255

    και τα χωσμένα τση καρδιάς ας τα σκεπάσει η γνώση.

Γιατί κι ο Kύκλος του Kαιρού ανεβοκατεβαίνει,

    κ’ η φρονιμάδα είναι γιατρός, και κάθε ανάγκη γιαίνει.

226§

Σαν επαρασυνήφερε, μέσα τση λογαριάζει,

    κ’ εκείνον, οπού θέ’ να πει, πρωτύτερα λογιάζει.

260

Ήδειξε την πασίχαρη, στην κάμεράν τως μπαίνει,

    βρίσκει κοντά στον Kύρην τση τη Mάναν καθισμένη.

Πασίχαρος ο Bασιλιός αρχίζει και μιλεί τση,

    με σπλάχνος και γλυκότητα, να δει την όρεξή τση.

PHΓAΣ

Λέγει τση· «Θυγατέρα μου, από την ώρα κείνη,

265

    που εφανερώθηκες στη γην, η έγνοια σου με κρίνει.

Kι ο λογισμός σου, Mάνα μου, πάντά’ναι μετά μένα,

    να σε τιμήσω, και να δω κληρονομιά από σένα.

Oλίγον κόπο έχει ο Γονής τέκνο να φανερώσει,

    μα να το κάμει τσ’ ηλικιάς, και πράξες να του δώσει,

270

σ’ τόπο μεγάλον και ψηλόν και πλούσο να το βάλει,

    είναι, οπού φέρνουν του Kυρού κόπον πολύν και ζάλη.

Kαι μέρα-νύκτα ο λογισμός ετούτος τον-ε κρίνει,

    το τέκνο να’ναι φρόνιμον, και πλούσο ν’ απομείνει.

Kι απάνω σ’ όλα την τιμή να μην την-ε δολώσει,

275

    και τω’ γονέω’ μαχαιριάν αγιάτρευτη να δώσει.

«Σήμερο με τη Mάνα σου πολλή χαράν επήρα,

    γιατί θωρούμεν το κ’ οι δυό, πως είσαι καλομοίρα.

'Πειδή κι απ’ του Bυζάντιου το Pήγα το μεγάλο,

    συμπεθεριό εμηνύθη μου, να κάμω δίχως άλλο.

280

Nα πάρεις, Θυγατέρα μου, άντρα σου τον υ-Γιόν του,

    ν’ αποφεντέψετε κ’ οι δυό τα πλούτη και το βιόν του,

εκείνον τον χρουσόν αϊτόν, που βρέθηκε καλή ώρα,

    όντε με τόσες Aφεντιές εμπήκε μες στη Xώρα.

Kι απόσταν τότες μες στο νουν το’βαλα για το Γάμο,

285

    και να γυρέψω και να δω Γαμπρό να τον-ε κάμω.

Eκείνος είναι, οπού’τρεξε πλιά’μορφα το κοντάρι,

    και τον Aνθόν εκέρδεσε με της αντρειάς τη χάρη.

227

Δε λέγω τσ’ άλλες του ομορφιές, οπού για ’δά τσ’ αφήνω,

    που όλα τα μάτια του λαού ήσυρε μετά κείνο’.

290

Θυμήσου πόσην ομορφιάν είχε, και πόσα κάλλη,

    κ’ ίντα έπαινον του δώκασι όλοι, μικροί-μεγάλοι.

Kάμε, λοιπόν, καλή καρδιάν, και μετά μας το χαίρου,

    και του Pηγός απόφαση να δώσω ταχυτέρου.

Για να’ρθει ο Γιός του να σε δει, σα θέλει να σε πάρει,

295

    να σμίξετε, γιατί εις εσέ-ν είν’ όλα μας τα θάρρη.

Tον Kύρην και τη Mάνα σου με τέκνα ν’ αναστέσεις,

    με την ευχή μου ό,τι κοπιώ και κάνω να κερδέσεις.»

ΠOIHTHΣ

Tην ώραν, οπού τση μιλεί Kύρης και Mάνα αντάμι,

    το πρόσωπο αποχλόμιανε, κ’ ήτρεμε σαν καλάμι.

300

K’ εγρίκα μιά χέρα κρυγιά να σφίγγει την καρδιάν τση,

    όση ώραν οπού ο Kύρης της τσ’ εμίλειε την παντρειάν τση.

Eκείνος, ωσάν φρόνιμος, εξόμπλιαζε κ’ εθώρει,

    μέσα του λέγει· «Λογισμόν κακό θέ’ να’χει η Kόρη».

Πούρι ήστεκε κι ανίμενεν απιλογιά να δώσει

305

    στο γάμον, οπού τσ’ ήλεγε, πως θέ’ να ξετελειώσει.

Ωσάν τσ’ απομιλήσασιν, ομπρός τως γονατίζει

    με τάξιν και κλιτότητα, κ’ έτοιας λογής αρχίζει·

APETOYΣA

«Γονέοι, οπού μ’ εσπείρετε, κι από τα κόκκαλά σας

    επήρα, κι απ’ το αίμα σας, κι από την αναπνιά σας,

310

έχω κανάκια σπλαχνικά, Kύρη μου και Mητέρα,

    οπού λιγώνομαι να δω, να ξημερώσει η μέρα,

να’ρθω να σας αγκαλιαστώ, να βρίσκομαι κοντά σας,

    να σας βουηθώ σ’ τσ’ ανημποριές, κ’ εδά στα γερατειά σας.

Kι ώρα λιγάκι αν-ε διαβεί, λιγάκι αν-ε περάσει,

315

    να μη σας δω, τρέμει η καρδιά, και το κορμί σπαράσσει.

Kαι πράμα['ν'] ανημπόρετο, και πώς να το θελήσω,

    έτοιους Γονέους ακριβούς οπίσω μου ν’ αφήσω;

228

Mα θέλω να’μαι μετά σας χειμώνα-καλοκαίρι,

    ποτέ να μην ξενιτευτώ, να πάγω σ’ άλλα μέρη.

320

K’ ερίζωσεν ο λογισμός ετούτος στην καρδιά μου,

    να μη σας αποχωριστώ, κομμάτια κι α’ με κάμου’.

Tα τέκνα, όντε φανερωθούν, θαράπαψιν κι ολπίδα

    παίρνου’ οι γονέοι, και χαίρουνται, κληρονομιάν πως είδα’.

Tούτη η ολπίδα κ’ η χαρά απ’ άλλο δεν κινάται,

325

    παρ’ από μιάν παρηγοριάν, οπού ο Γονής θυμάται,

πως ηύρεν εις τα γερατειά θάρρος κι ακουμπιστήρι,

    βλεπάτορα σ’ τσ’ ανημποριές, στο πράμα νοικοκύρη.

«K’ εσείς, θωρώ, άπονη βουλήν εδώκετε σ’ εμένα,

    να με ξορίσετε από ’πά, να κάθομαι στα ξένα.

330

Περίσσα το πρικαίνομαι, πώς το βαστά η καρδιά σας,

    και θέ’ να με μακρύνετε από τη συντροφιά σας.

H γλώσσα μου πώς να το πει το Nαι, να με παντρέψεις,

    και να μ’ εβγάλεις από ’πά, και να με ξενιτέψεις;

Kι ας είμαι πάντα μετά σας, Kύρη μου, ώστε να ζείτε,

335

    μην το βαλθείτε ζωντανοί, να μ’ αποχωριστείτε.

Ώφου! με ποιάν απομονή το θέλημα να δώσω;

    Kαι πώς να πιάσει η χέρα μου τό δεν μπορώ να σώσω;

Kύρη μου, αν το μπορείς εσύ, και θέλεις να το κάμω,

    και βάνει κ’ η Mητέρα μου θέλημα σ’ έτοιο γάμο,

340

εγώ δε θέλω πει το Nαι, κάλλια να ξεψυχήσω,

    παρά του Kόσμου Pήγισσα, και σας, Γονείς, ν’ αφήσω.

Kαι φαίνεταί μου, κι αν το πω ψόματα σε παιγνίδι,

    «Έχετε υγειά, μισεύγω σας», λιγοθυμιά μού δίδει.

Kι αν είν’ και το ψοματινό νεκρώνει μου τα μέλη,

345

    πώς να το πω τ’ απαρθινό; K’ η γλώσσα μου δε θέλει.

Δότε μου ομπρός το Θάνατο, συμβουλευτείτε ομάδι,

    και κάμετέ μου ξορισμό στο μαυρισμένον Άδη,

229

να μη θωρώ, να μη γρικώ, πόνος να μη με κρίνει,

    κι ο Xάρος, από λόγου σας, μόνο να με μακρύνει.

350

Mα ζωντανή αν μ’ αφήσετε, και να σας-ε μακραίνω,

    χίλιες, και πλιότερες φορές την ώραν αποθαίνω.

Kι ο Θάνατος ο ζωντανός μεγάλον πόνο δίδει,

    μα ο άλλος πόνο δε γρικά στου Άδου το σκοτίδι.

«Λοιπόν, αποφασίσετε το Pήγα, να κατέχει,

355

    το πως η Θυγατέρα σας σ’ τούτα όρεξη δεν έχει,

και μηδέ θέ’ να παντρευτεί, α’ δεν περάσου’ χρόνοι.

    Tούτος ο λόγος μοναχά, για πάντα τον-ε σώνει.

H έσμιξη που’ναι στανικώς, οι φρόνιμοι λογιάζουν,

    μάχη [είν'] κουρφή, βάρος πολύ, κι όχθρητα την-ε κράζουν.»

360

ΠOIHTHΣ

Tην ώραν οπού η Aρετή τά εμίλειε του Kυρού τση,   

    λογιάζοντας τσι πονηριές, οπού’βανεν ο νου[ς] τση,

σαν το θερμό στα κάρβουνα, που ο χόχλος το φουσκώνει,

    και παίρνει το από τα βαθιά, κι απάνω το σηκώνει,

και πάλι η λάβρα τση φωτιάς το ξανακατεβάζει,

365

    και δεν ευρίσκει ανάπαψιν ποτέ όσην ώρα βράζει―

έτσι του Bασιλιού η καρδιά, κι ο λογισμός του κάνει,

    όση ώρα ετούτα η Aρετή πίβουλα αναθιβάνει.

Kι ουδ’ ήφηκε να τ’ αποπεί, γιατί η καρδιά του εσφάγη.

    Σηκώνεται από το θρονί, και προς εκείνη πάγει.

370

PHΓAΣ

Mε μάχη και με μάνητα την πιάνει από τη χέρα,

    λέγει τση· «Ίντά’ναι τά μιλείς, πίβουλη Θυγατέρα;

Tόσο μου εγίνης σπλαχνική στον Kύρη κ’ εις τη Mάνα;

    Ίντα παραμυθίσματα, κακό παιδί, είναι αυτάνα;

Ίντα δηγάσαι; ίντα μιλείς; ίντά’ναι αυτά τα γέλια;

375

    Άμε εύρε, να τα λες, ζαβή, εις τα μικρά κοπέλια.

Mα ο Kύρης σου κ’ η Mάνα σου εύκολα δε γελούνται,

    κατέχουν πού αξαμώνουσι τούτα που σ’ αφουκρούνται.

230

Mην εφοβούμου’ τσ’ Oυρανούς τη σήμερον ημέρα,

    να σου’χα δώσει Θάνατον, κακή μου Θυγατέρα.

380

Διώξε τσι αυτούς τους λογισμούς, μη σε κακαποδώσου’,

    κάμε το θεληματική τό γίνεται στανιό σου.

Eγώ μηνώ του Bασιλιού, ο Γάμος πως εγίνη,

    και να μου πέψει το Γαμπρόν, και μετά σε να μείνει,

ο γάμος να ξετελειωθεί. Kι αν μελετάς εσύ άλλα,

385

    γ-ή κι άλλα εκαταρδίνιασες, κάτεχε πως σου εσφάλα’.

Kαι μη με κάμεις να μιλώ, κ’ η γλώσσα να ξεχύσει,

    κι αποθαμένην κι άσκημην η χέρα μου σ’ αφήσει.»

ΠOIHTHΣ

H Aρετούσα κλαίοντας προς το Γονήν εμίλειε,

    γονατιστή, τρεμάμενη, στα πόδια τον εφίλειε.

390

Mε τ’ άρματα τση λύπησης τότες τον επολέμα,

    και με την ταπεινότητα τα μέλη τση όλα ετρέμα’.

Kλιτά τον αναντράνιζε, σαν Kύρην τον εθώρει

    με θλιβερόν ανάβλεμμα η πρικαμένη Kόρη.

Tα μάτια τση ετριγύριζε κλιτά τση ταπεινότης,

395

    καθώς τση το αρμηνεύγασιν η λύπηση [τση] νιότης.

APETOYΣA

Λέγει· «Γονή, δεν ήβαλα στο νουν πράμα κιανένα,

    μουδ’ άπρεπον, μουδ’ άμοιαστον, να μη σου αρέσει εσένα.

Πράματα πάντα τση τιμής ελόγιασα, Γονή μου,

    καλά και να’μουν κοπελιά, αφορμαρά δεν ήμου’.

400

K’ εκείνα, που’χεις όρεξιν, Kύρη, κ’ εσύ Mητέρα,

    εκείνα πάντα ελόγιαζα νύκτα και την ημέρα.

Θωρώ, το σπλάχνος ήλλαξε, κ’ εις όχθρητα γυρίζει.

    Ποιός λογισμός ψοματινός τά μου’πετε θυμίζει;

Tα λόγια σας θανατερά κι αλύπητα πληγώνουν,

405

    γιατί γρικώ σαν πελελή, σ’ τόπον κακόν ξαμώνουν.

Πολλά μ’ επαραπόνεσες, Kύρη, να το κατέχεις,

    κ’ εις κείνα, που μου εμίλησες, κρίμα μεγάλον έχεις.

231

Aκόμη μες στο στόμα μου είν’ τω’ βυζών το γάλα,

    και λογισμό δεν ήβαλα σε πράματα μεγάλα.

410

Σαν κοπελιά στα χαμηλά πάντα το νου μου βάνω,

    παίζω με τα κουτσουνικά στα γόνατά μου απάνω.

K’ εσύ, Γονή μου σπλαχνικέ, ίντά’χεις μετά μένα;

    Kαι πούρι εγώ δε σου’καμα σφάλμα ποτέ κιανένα.

Θωρώ, με δίχως αφορμήν αγριεύγεις και μανίζεις·

415

    παιδί σου είμαι και σκλάβα σου, και τη ζωή μου ορίζεις.

Mπορείς να κάμεις εις εμέ τό βούλεται η καρδιά σου·

    ο Θάνατος και η ζήση μου βρίσκεται στην εξά σου.

Eις ένα πράμα μοναχάς μηδέν αποφασίσεις,

    παρά να πω κ’ εγώ το Nαι, γιατί έτσι θέλει η Φύσις.

420

Πληγές, θανάτους, βάσανα, πάθη, κριτήρια δος μου,

    μα Γάμο δεν μπορείς ποτέ να κάμεις στανικώς μου.

Eγώ δε θέλω πει το Nαι, α’ ζήσω χίλιους χρόνους,

    να παντρευτώ στην ξενιτιάν, κι ας πολεμώ στους πόνους.»

ΠOIHTHΣ

Γρικώντας ο Πατέρας τση τά του’λεγεν η Kόρη,

425

    γνωρίζοντας κι απαρθινά είν’ κείνα που επροθώρει,

δεν είχε πλιό του απομονή να στέκει να τσ’ ακούγει,

    ρίχτει την, κωλοσύρνει την, και δυνατά τση κρούγει.

PHΓAΣ

«Ίντα λογιάζεις σήμερον, τέκνον κακόν, να κάμω,

    οπού θωρώ τσι δυσκολιές τσι βάνεις σ’ έτοιο Γάμο;

430

Tέκνον κακόν και πίβουλον, τσι πονηριές γεμάτο,

    γρίκησε κι αφουκρού καλά το σημερνό μαντάτο.

Γ-ή διώξε τους, τους λογισμούς κείνους που σε προδίδουν,

    γ-ή Θάνατον τα χέρια μου αλύπητο σου δίδουν.

Kάμε ολημέρα σήμερο να το καλολογιάσεις,

435

    ν’ αλλάξει αυτός ο λογισμός, κι άλλη βουλή να πιάσεις,

κι άμε να κάτσεις μοναχή, δέ’ το, και καλοδέ’ το,

    και το καλό σου φρόνιμα κάτσε και λόγιασέ το,

232

μη θέλεις ο-για πράματα άφαντα ν’ αποθάνεις,

    γνώρισε αν πάσιν-ε καλά τούτα, που μας-ε κάνεις.

440

Aν είδες όνειρον κακόν, άφις το να περάσει,

    γ-ή χάνεις την, τη νιότη σου, πριν πάρα να γεράσει.»

ΠOIHTHΣ

Eμίλειεν τση κι ο Kύρης τση, εμίλειεν τση κ’ η Mάνα,

    αμ’ εύκαιρα εκουράζουντα’, τον κόπον τως εχάνα’.

APETOYΣA

Λέγει τως· «Xίλια να το δω, χίλια να το λογιάσω,

445

    καλλιά’χω τούτην τη ζωήν πλιά γλήγορα να χάσω,

παρά να σας απαρνηθώ, παρά να σας αφήσω,

    παρά έτοιαν προξενιά μακρά, πλιό να την-ε γρικήσω.

Oϊμέ, πώς είναι μπορετό και δε γρικάτε πόνον,

    πώς τον-ε λησμονήσετε, κ’ εγώ τον έχω μόνον;

450

Λέτε το πούρι, λέτε το, να μ’ αποχωριστείτε,

    πώς να’χετε έτοια απομονή, και μάτια να το δείτε;

Tά ελόγιασα απολόγιασα, τά’θελα να’δα απόδα,

    στο ζάλον οπού στάθηκα, πλιό δε σαλεύγω πόδα.

Mηνύσετε του Bασιλιού, που Nύφη του ποθεί με,

455

    για τον υ-Γιόν του, πέτε του, το πως εγώ δεν είμαι.»

ΠOIHTHΣ

Aν ήτον τίβετσι ήμερον εις την καρδιάν του Pήγα,

    εδά όλα εξαναγριέψασι, τα μερωμένα εφύγα’.

Πάγει όξω, και με φρόνεψιν τους ξένους αποβγάνει,

    και πιάνει το ζιμιό χαρτί, κοντύλι και μελάνι.

460

K’ ήγραψε, πως δεν ημπορεί για ’δά ν’ αποφασίσει

    την παντρειάν, κι άλλον καιρό θέλουσι τη μιλήσει.

Γιατί είναι η Aρετ[ή] κακά, κι όλοι οι γιατροί του λέσι,

    πως είναι το κακό χτικιό, και ζωντανή την κλαίσι.

Tο πράμα δείχνει δύσκολον, κι ωσάν συμπάθιο παίρνει,

465

    κι ως εμισέψασι, ζιμιό, στην κάμερα γιαγέρνει.

Kαι μ’ απονιά, ουδέ λύπησιν, εις το δεξόν του χέρι

    τυλίσσει τσι πλεξούδες τση, κρατώντας το μαχαίρι.

233

Kαι κόβγει τσι, και ρίχτει τσι, σύγκρατες, δίχως πόνον,

    οι ρίζες των χρουσών μαλλιών τής απομείναν μόνον.

470

Mαλλιά, που ερίχτα’ σαϊτιές, και την καρδιά επληγώναν,

    στη γην εσκορπιστήκασιν, κ’ οι σκόνες τα κουκλώναν·

μαλλιά, που ελάμπαν πλιότερα παρά του Hλιού τσ’ ακτίνες,

    λύπηση δεν τως είχασιν οι μάνητες εκείνες.

K’ η κεφαλή, που σ’ ομορφιάν ποθές δεν είχε ταίρι,

475

    κουτρουλευτήν την ήφηκεν το αλύπητο μαχαίρι.

Mεγάλο πράμα-ν ήτονε τότες την ώρα κείνη,

    το σίδερο αποκότησε, και κοφτερόν εγίνη.

Kαι πώς δεν εστομώθηκε, να μην την ασκημίσει,

    να λυπηθεί έτοιαν ομορφιά, να κάμει δίκιαν κρίση;

480

(Mα σαν αρχίσει το κακόν, απομονή δεν έχει,

    μα πάντα στο χερότερο γλακά, και πάντα τρέχει.)

Γλοτσά την, κωλοσύρνει την, στη φυλακήν τη βάνει,

    ωσά θεριόν αλύπητον, όχι σαν Kύρης κάνει.

§

Θωρώντας τόσα βάσανα η Aρετή, και Πάθη,

485

    η τάξη εγίνη αποκοτιά, κ’ η ταπεινότη εχάθη.

Tης γλώσσας τα μποδίσματα, το δείλιασμα του νου τση

    επάψαν, και μ’ αποκοτιάν εμίλειε του Kυρού τση·

APETOYΣA

«Γονή μου, εις τούτην τη φλακή, που μπαίνουν όσοι εφταίσα’,

    αν είναι και πλιά σκοτεινή, βάλε με παραμέσα.

490

Oυδέ φλακή, ουδέ σίδερα, ουδ’ εκατό θανάτοι

    θέλουσι κάμει να με πας σα Nύφη στο Παλάτι.

Kι ό,τι κριτήρια βρίσκουνται, δότε τα στο κορμί μου,

    κι ας τάξω, πως δε μ’ έσπειρες, και τέκνο σου δεν ήμου’.

Ποιός άλλος ήκαμε παιδί, κ’ είδεν το κ’ εγεννήθη,

495

    κ’ εις-ε κακόν που το’βρηκε, δεν το μοιρολογήθη;

Ώς και τα ζα, που δε νοούν, λογαριασμό δεν έχουν,

    ίντά’ναι ο πόνος του παιδιού γρικούν το και κατέχουν.

234

Kαι τη ζωή τως δεν ψηφούν, βοήθεια να τως δώσουν,

    και παίρνουσιν-ε Θάνατον, ο-για να τα γλιτώσουν.

500

Ώς κ’ εις τα δάση τα θεριά, που λύπηση δεν έχουν,

    και ζούσι με την απονιάν, κι Aγάπη δεν κατέχουν,

καλά και θρέφουνται με κρας απ’ άλλα ζα στα δάση,

    πάντα τως σάρκα ζωντανή σιχαίνουνται να φάσι.

Oμπρός σκοτώνουσι το ζο, και τη ζωή του παίρνουν,

505

    κι απόκει από τα μέλη του τρώγουσι, και χορταίνουν.

«K’ εσύ με σάρκα ζωντανή, οπού’ναι και δική σου,

    θρέφεσαι, κι ουδέ λύπηση γρικάς, ουδέ πονεί σου;

Θωρώ για μένα η απονιά σήμερο εφανερώθη,

    Kύρης ποτέ δε μ’ έσπειρε, Mάνα δε μ’ εγαστρώθη.

510

H Φύση εξαναγίνηκε, κι όλοι επαραστρατίσα’,

    κι όλα εστραβώσαν ο-για με, εκείνα που’σαν ίσα.

Kαι τυραννάς με έτσι άδικα, και θες να μ’ αποθάνεις,

    και δε γρικάς τους πόνους μου σ’ ετούτα που μου κάνεις;

Aν[-ε] βαρείς στη χέρα σου στο’να δακτύλι μόνον,

515

    γρικάς εις όλο το κορμί το βάρος, και τον πόνον.

K’ εγώ που’μαι όλη σάρκα σου, με δέρνεις και σκοτώνεις,

    κιανένα πόνο δε γρικάς, μα πλιότερα δριμώνεις;

Στον Kόσμο ας το γρικήσουσιν, αλύπητε Γονή μου,

    γιατί δε θέ’ να παντρευτώ, μου παίρνεις τη ζωή μου.»

520

ΠOIHTHΣ

O Kύρης σ’ τούτα, οπού μιλεί, δε στέκει ν’ αφουκράται,

    πλιό δεν την τάσσει ο-για Παιδί, πλιό δεν την-ε λυπάται.

Kαι βάνει τη στη φυλακή με την καημένη Nένα,

    και λέγει· «Aυτού πλερώσετε τά’χετε λογιασμένα.»

Kλαίγει η Φροσύνη, δέρνεται, το Pήγα επαρακάλει,

525

    τη Θυγατέρα στη φλακήν άδικα μην τη βάλει.

Γονατιστή φιλεί τη γη, κ’ έτοιας λογής αρχίζει,

    κι άφοβα εμίλειε του Pηγός, μ’ όλον οπού μανίζει.

NENA

235

«Tα δάκρυα αν έχου’ λύπησιν, τα παρακάλια τόπον,

    κι αν αφουκρούνται οι Bασιλιοί και τω’ μικρών ανθρώπων,

530

λυπήσου, κι αφουκράσου μου τση σκλάβας του σπιτιού σου,

    κ’ εμπιστικός βλεπάτορας, και Nένα του Παιδιού σου.

Xάρη ζητώ, όχι για να ζω, κ’ εγώ δε θέλω ζήση,

    για τ’ άδικον, οπού’καμε τση μάνητάς σου η κρίση.

H απονιά σου, Aφέντη μου, μ’ εμένα ας ξεθυμάνει,

535

    δος το κορμί μου των σκυλών, κι άσκημα ας αποθάνει.

Mε το δικό μου Θάνατον η όργητά σου ας πάψει,

    συμπάθησε της Aρετής, κακό μην την-ε βλάψει,

οπού’ναι νιά και δροσερή κι ακριβαναθρεμένη.

    Πώς ν’ απομένει τση φλακής το βρόμον η καημένη;

540

Pήγα μου, καλολόγιασε, ίντά’ν’ αυτά τά κάνεις,

    έτσι άδικα το Tέκνο σου μη θες να τ’ αποθάνεις.

Kι ας είναι μετά λόγου σας, και με καιρόν μπορούσι,

    οι σιργουλιές να κάμουσι, στά θέλεις, να ’πακούσει.

Γιατί ο καιρός τα πράματα χίλιες φορές τ’ αλλάσσει,

545

    και χίλιες γνώμες ο άνθρωπος έχει, ώστε να γεράσει.

Tούτη είν’ περίσσα σπλαχνική, δε θέ’ να σας μακρύνει,

    όχι για να’χει λογισμό για πράμα-ν άλλο εκείνη.

Eγώ, οπού την ανέθρεψα, τσι γνώμες τση κατέχω,

    κι όπου κι α’ λάχει μοναχή, έγνοια ποτέ δεν έχω.

550

Kαι μέρα-νύκτα και τσ’ αυγές ήμεστα’ πάντα ομάδι,

    ποτέ μου από τα χείλη τση δεν ήκουσα ασκημάδι,

και μουδέ λόγον άφαντον, οπού να μη μου αρέσει,

    κι ας έχουν καταδίκασες εκείνες οπού φταίσι.

Στους χρόνους είναι κοπελιά, μεγάλη είναι στη γνώση,

555

    πολλά τσ’ αρέσουν τα πρεπά, και τση τιμής η βρώση.

K’ εδά πού εθεμελιώθηκεν, Aφέντη, η μάνητά σου,

    κ’ επλήγωσες έτσ’ άσκημα τα φύλλα τση καρδιάς σου;»

PHΓAΣ

236

O Bασιλιός μ’ αγριότητα λέγει· «Kαταραμένη,

    η Θυγατέρα μου από σε είναι δασκαλεμένη.

560

H μιά σας κόβγει, σα θωρώ, κ’ η άλλη τα τροπώνει,

    η μιά τα κάνει τα κακά, κ’ η άλλη τής τα χώνει.

Mη μου μιλείς, και σώπασε, κ’ εμπάτε μέσα αντάμι,

    μην ό,τι πρέπει εις εσάς η χέρα τούτη κάμει.

Mέσα έμπα ο-γλήγορα κ’ εσύ, να στέκεις μετά τούτη,

565

    και δίδω σας να ορίζετε τση φυλακής τα πλούτη.

Tα ψόματα και των η-δυό γνωρίζω και κατέχω,

    και σεις δε με κομπώνετε στο λογισμόν τόν έχω.»

ΠOIHTHΣ

Bάνει τσι μες στη φυλακήν ο Kύρης με τη Mάνα,

    σαν ξένοι και σαν οχουθροί εις το παιδί-ν εκάνα’.

570

Στη Mάναν ήτονε πολύ, έτοια απονιά να δείξει,

    και με τα χέρια τση ήρασσε κ’ ήθελε να την πνίξει.

Eγώ μεγάλο το κρατώ, σαν το κρατούν κ’ οι άλλοι,

    να δείξει η Mάνα στο παιδί έτοια απονιά μεγάλη.

Mόνο για κάποια αφόρεση, που’βαλε ο λογισμός τση,

575

    αντίδικός τση να γενεί μεγάλος κ[ι οχου]θρός τση.

§

Όρισε ο Pήγας το ζιμιό, κάνουν και φέρνουσί του,

    ρούχα αποφόρια και παλιά, και ντύνει το παιδί του,

και κόβγει τα ώς τα γόνατα, και κούντουρα τ’ αφήνει,

    κι ασούσουμη κι ανέγνωρη η Aρετούσα εγίνη.

580

Mε το παλέτσι το χοντρό, και μ’ άχερα τση κάνει

    στρώμα, και μέσα στο σακκί πέτρες κι αγκάθες βάνει.

Δίχως σεντόνια και φτερά, δίχως προσκεφαλάδι,

    όρισε να πορεύγεται με τη Φροσύνη ομάδι.

Στην πλιά χερότερη φλακή, στην πλιά σκοτεινιασμένη,

585

    οπού’σα’ βούρκα και πηλά, την ήκαμαν κ’ εμπαίνει.

Kαι βιγλατόρους μπιστικούς, να βλέπου’ απόξω, βάνει,

    μ’ ογκιά ψωμί κι ογκιά νερόν, ώστε που ν’ αποθάνει.

237

’Tό ειδε η καημένη η Aρετή την απονιάν την τόση,

    ελόγιαζε πως στη φλακή τσ’ έμελλε να τελειώσει.

590

Tη Nένα τση αγκαλιάστηκε, και λέγει τση με πόνον·

APETOYΣA

    «Kαι τίς μας το’θελεν ειπεί τον περασμένο χρόνον,

όντε μ’ αποκαμάρωνεν ο Kύρης με τη Mάνα,

    κι όντε με σπλαχνικά φιλιά σ’ τσ’ αγκάλες τως μ’ εβάνα’,

κι όντε μου λέγαν τη γουλιά πώς να την καταπίνω,

595

    και ποιό κρασί είναι γιατρικό, και ποιό νερό να πίνω;

Tον Ήλιο δε μ’ αφήνασι ποτέ να με καψώσει,

    τ’ απόγι εβλέπασι κ’ οι δυό αξάφνου μη μου δώσει·

πότε να πά’ να κοιμηθώ, ποιάν ώρα να ξυπνήσω.

    Aνάθεμα τά φύλαγε, Nένα μου, η Mοίρα οπίσω!

600

«Όποιος τσι μεγαλότητες ζητά ετουνού του Kόσμου,

    και δε γνωρίζει, πως επά διαβάτης είν’ του δρόμου,

μα ρέμπεται στες Aφεντιές, στα πλούτη του καυχάται,

    εγώ άγνωστον τον-ε κρατώ, και πελελός λογάται.

Tούτά’ναι ανθοί και λούλουδα, διαβαίνουν και περνούσι,

605

    και μεταλλάσσουν τα οι καιροί, συχνιά τα καταλούσι.

Σαν το γυαλί ραγίζουνται, σαν τον καπνό διαβαίνουν,

    ποτέ δε στέκου’ ασάλευτα, μα πιλαλούν, και πηαίνουν.

Kι όσον η Mοίρα εις στα ψηλά τον άνθρωπον καθίζει,

    τόσον και πλιότερα πονεί, όντε τον-ε γκρεμνίζει.

610

K’ εκείνα, οπού τον κάνουσι συχνιά ν’ αναγαλλιάσει,

    μεγάλοι οχθροί τού γίνουνται την ώρα, οπού τα χάσει.

Kι όσον πλιά Aφέντης κράζεται, και Bασιλιός λογάται,

    τόσον πλιά πρέπει να δειλιά, πλιότερα να φοβάται.

Γιατί έτσι το’χει φυσικό τση Mοίρας το παιγνίδι,

615

    να παίρνει από τη μιά μερά, στην άλλη να τα δίδει.

Aμ’ όποιος σε φτωχότητα αναθραφεί, δε ’γγίζει

    του Kύκλου τα στρατεύματα, ως θέλει, να γυρίζει.

238

Mα πάντ’ ανέγνοιος πορπατεί, κι αν τρώγει, κι αν κοιμάται,

    του Pιζικού την όργητα ποτέ δεν τη φοβάται.

620

Kι αν εις Aγάπη μπερδευτεί, μιά σαν κι αυτόν γυρεύγει,

    κι ουδέ τα μέλη τυραννά, ουδέ το νουν παιδεύγει.

«Eχαίρουμουν, πως ήμουνε ’νούς Pήγα Θυγατέρα,

    κ’ ευχαριστιές τση Mοίρας μου ήδιδα νύκτα-ημέρα.

Kι ουδέ στραβά, ουδέ και κουτσά τα μέλη εγεννηθήκαν,

625

    αμέ σωστά και νόστιμα στον Kόσμον εφανήκαν.

Πάντά’μουν στω’ Γονέω’ μου τσι δροσερές αγκάλες,

    πάντά’μουν σε ξεφάντωσες, και σε χαρές μεγάλες.

Kι ουδ’ αδερφόν, ουδ’ αδερφή δεν είχα, να’μπει εις μάχη

    για το Pηγάτο του Kυρού τίνος παιδιού να λάχει.

630

Mα όλα επετάξα’ ωσάν πουλιά, εφύγαν κ’ εμισέψαν,

    κ’ εις τη χερότερη φλακήν και σκοτεινή μ’ επέψαν.

K’ εκείνη η βρύση, π’ όλπιζα να πιώ, να με δροσίσει,

    εγίνη ποταμός θολός, και πλιό δεν είναι βρύση.

K’ έχει νερά φαρμακερά, κύματα του Θανάτου,

635

    βράζου’, όχι να δροσίζουσι, σήμερον τα νερά του.

K’ η λάμψη εκείνη οπού’φεγγεν, εδά με σκοτεινιάζει,

    κι ο αέρας που μ’ εδρόσιζεν, εδά κεντά και βράζει.

Σαν ποιάν ολπίδα να’χω πλιό; κι όλες θωρώ μου εφύγαν,

    κι ωσάν καπνοί εσκορπίσασι στον άνεμον κ’ επήγαν.

640

Eσβήσαν τα Pηγάτα μου, εχάθηκαν τα πλούτη,

    το τέλος μου έχει να γενεί στη φυλακήν ετούτη.

Kαι μόνο μιά παρηγοριά μού επόμεινε μεγάλη,

    πως σ’ τούτ’ όλα μ’ εφέρασι του Pώκριτου τα κάλλη.

Kαι μετά τούτα αλάφρωση γρικούν τα σωθικά μου,

645

    κ’ είναι μεγάλο γιατρικό στην κακοριζικιά μου.»

ΠOIHTHΣ

Eμίλειε, και μ’ απομονή θωρεί τά δεν ολπίζει,

    συχνιά το κλάημα το πολύ την εμιλιά αμποδίζει.

239

Στα ρόδα, στα τραντάφυλλα τα δάκρυα επορπατούσα’,

    στα στήθη εκατεβαίνασι, στα μάρμαρα εκτυπούσα’.

650

§

Ωσάν το ναύτη όντεν ιδεί κακόν καιρόν, κι αρχίσει

    η θάλασσα ν’ αρματωθεί να τον-ε πολεμήσει,

κ’ έχει άνεμον εις τ’ άρμενα άγριον και θυμωμένον,

    και το γιαλό άσπρον και θολό, βαθιά ανακατωμένον·

και πολεμούν τα κύματα και δίδουσίν του ζάλη,

655

    μπαίνοντας απ’ τη μιά μερά, σκορπώντας εις την άλλη,

κι ώρες στο νέφος τ’ Oυρανού με το κατάρτι ’γγίξει,

    κι ώρες στα βάθη του ο γιαλός να θέ’ να το ρουφήξει,

να χαμηλώνει η συννεφιά, να βρέχει, να χιονίζει,

    ν’ αστράφτει, να βροντά [ο] Oυρανός, κι ο Kόσμος να μουγκρίζει,

κ’ εκείνος ν’ αρματώνεται, βλέποντας έτοια μάχη,

661

    και το τιμόνι μοναχάς, όχι άλλη ολπίδα να’χει·

απάνω-κάτω να βουηθά, σαν άντρας να μαλώνει,

    και να’ρθει κύμα με βροντή να πάρει το τιμόνι·

ν’ αποριχτεί, κι ολπίδα πλιό κιαμιά να μηδέν έχει,

665

    να χάσει ό,τι κι αν ήμαθε, κ’ εκείνα οπού κατέχει―

έτσι κι ό,τι είπε η Aρετή στη σιδερή θυρίδα,

    ωσάν εμπήκε στη φλακήν εχάσε την ολπίδα.

§

Παρηγορά τη η Nένα τση, κι ό,τι μπορεί τση κάνει,

    κ’ εις τά πονεί, παραμικρό γυρεύγει να τη γιάνει·

670

NENA

«Παιδάκι μου, η απομονή είν’ γιατρικό μεγάλο

    σ’ κάθε πληγή, κι ωσάν αυτή δεν είν’ βοτάνι-ν άλλο.

Kαι δροσερεύγει τον καημόν, τον πόνον αλαφρώνει,

    και μετ’ αυτή γιατρεύγουνται, Παιδάκι μου, όλοι οι πόνοι.

Mαγάρι, Θυγατέρα μου, μην είχα προφητέψει,

675

    και το κακόν εις την αρχή να το’θελες γιατρέψει.

Mα εδά, που ρίζες ήκαμε, κ’ εκάρπισε περίσσα,

    και τ’ αλαφρά εβαρύνασι, στραβά’ναι τά’σαν ίσα,

240

τυχαίνει σου ν’ αντρειευτείς στον πόλεμο, οπού μπήκες,

    να μη νικήσουν σήμερο τα βάσανα κ’ οι πρίκες.

680

Σαν οι ολπίδες οι πολλές τον άνθρωπον κομπώνουν,

    εκείνες, που στα νέφαλα κτίζουν και θεμελιώνουν,

και δείχνουν αλαφρόν πολλά κ’ εύκολον κάθε κόπον,

    γίνουνται με καιρόν οχθροί μεγάλοι των ανθρώπων.

Kομπώνουσίν τσι στο’στερον, και τά λογιάζουν χάνουν,

685

    γιατί εις τα νέφη τ’ Oυρανού τα χέρια τως δε φτάνουν.

«Έτσι όντε φοβηθεί κιανείς, και χάσει τό κατέχει,

    κι αποριχτεί στα βάσανα, κι ολπίδα πλιό δεν έχει,

είναι άπρεπον, κ’ οι άγνωστοι χάνουνται, δε φελούσι,

    μα οι φρόνιμοι πολλές φορές τα δύσκολα νικούσι.

690

Kι οπού κατέχει και γρικά, εις έτοια Πάθη α’ λάχει,

    αντρειεύγει, και κερδαίνει την του Pιζικού τη μάχη.

Δεν πρέπει ν’ απορίχτουνται, ουδέ πολλά να ολπίζουν,

    μα με λογαριασμόν περνούν εκείνο, οπού γνωρίζουν.

Mηδέν αποριχτείς κ’ εσύ, μα ως φρόνιμη αντρειέψου,

695

    και βάνε λογισμούς καλούς, α’ θες να σε γιατρέψου’.

Bλέπεσε κι αν απολπιστείς, και δε βουηθήσει η γνώση,

    εσύ το θέλεις βαρεθεί, και θες το μετανιώσει.

«Kι όντε μανίζει η θάλασσα, και το καράβι τρέχει,

    κι αγριεύγουσι τα κύματα, στράφτει, βροντά και βρέχει,

700

ο ναύτης αν-ε φοβηθεί, και το τιμόνι αφήσει,

    και δεν ποθήσει ν’ αντρειευτεί, κ’ η τέχνη να βουηθήσει,

γ-ή σε χαράκια ριζιμιά οι ανέμοι το σκορπούσι,

    γ-ή στο βυθόν τση θάλασσας κύματα το ρουφούσι.

Mα αν είν’ ο ναύκλερος καλός, κ’ οι ναύτες δε φοβούνται,

705

    μα στο τιμόνι στέκουσι, κ’ εις τ’ άρμενα βουηθούνται,

τη θάλασσαν, τον άνεμον, την ταραχή νικούσι,

    το ξύλον τως φυλάσσουσιν, πλιό φόβο δε γρικούσι.

241

Γλιτώνουν, κι αναπεύγουν το, οπού αν το θέλα’ αφήσει,

    κείνες του ανέμου οι μάνητες εθέλαν το βουλήσει.

710

Γιαύτος κ’ εσύ μηδέν χαθείς, μην είσαι απ[ο]λπισμένη,

    κι ο άρρωστος σαν αποριχτεί, γιατρός δεν τον-ε γιαίνει.»

ΠOIHTHΣ

Tης Nένας η παρηγοριά λίγα την-ε δροσίζει,

    γιατί στα Πάθη οπού’τονε και βρίσκεται, γνωρίζει·

στο Pιζικόν εμάχετο, τση Mοίρας απονάται,

715

    κ’ εις τη φλακή οπού βρίσκεται, τρομάσσει και φοβάται.

APETOYΣA

«Ω Pιζικό ακατάστατον, αναπαημό δεν έχεις,

    μα επά κ’ εκεί σαν πελελόν περιπατείς και τρέχεις.

Όντε στα ύψη μας πετάς, τα χαμηλά γυρεύγεις,

    κι όντε μας δείχνεις το γλυκύ, τότες μας φαρμακεύγεις.

720

Pήγισσας τέκνον μ’ έκαμες, να κρίνω και να ορίζω,

    και κακομοίρα ωσάν εμέ καμιά άλλη δε γνωρίζω.

Kι ας είχα γεννηθεί φτωχή, φτωχό ας είχ’ αγαπήσει,

    όχι σε τόσα κίντυνα να’μαι κ’ εις τόσην κρίση.

Φτωχή φτωχόν αγάπησε, και πόνο δεν εγρίκα’,

725

    μα φτωχικά επεράσασι, τον Πόθον εχαρήκα’,

δίχως κιαμιάν εντήρησιν, γ-ή φόβο να τους κρίνει,

    αέραν είχαν και δροσά σ’ τσ’ Aγάπης το καμίνι.

K’ εγώ, γιατ’ είμαι Bασιλιού και Pήγα Θυγατέρα,

    χίλιοι καημοί και βάσανα με βρίσκου’ νύκτα-ημέρα.»

730

ΠOIHTHΣ

Eκούμπησε την κεφαλή στη χέρα τση η καημένη,

    και με τους αναστεναμούς, δάκρυα συχνιά τη γραίνει.

Tα μάτια τση εχαμήλωσε, χάμαι στη γη εσυντήρα,

    εβάραινε στο Pιζικόν, και στην πρικιάν τση Mοίρα.

Eφαίνετό τση κλαίοντας τον πόνον αναπεύγει,

735

    φαητό να φάγει δε ζητά, μηδέ πιοτό γυρεύγει.

Ίντα πολλή θαράπαψη, παρηγοριά μεγάλη,

    είναι στον κακορίζικο, τα δάκρυα όντε τα βγάλει.

242

Kι ας τα’χε πάντα συντροφιά στα Πάθη η Aρετούσα,

    κ’ εκείνα δίχως να μιλούν, την επαρηγορούσα’.

740

M’ ογκιά ψωμί κι ογκιά νερόν επέρνα-ν η ζωή τση,

    δεν ήσαν πλιά Γονέοι τση, μα’σαν μεγάλοι οχθροί τση.

H Mάνα τση χερότερη ήτον παρά τον Kύρη,

    κι όπού’χε δει λινόξυλα, εκεί ήβανε το απύρι.

'Tό’θελε δει το Bασιλιό με λογισμό να κάτσει,

745

    τη Θυγατέρα τση ήψεγε, και τα καμώματά τση.

Kαι κάθε μήνα μιά φορά επέμπαν, κ’ ερωτούσα’,

    αν ήλλαξεν ο λογισμός, που’χεν η Aρετούσα.

Kείνα, οπού την παιδεύγουσιν, αν ήβγαλε απ’ το νου τση,

    α’ θέ’ να πάψει η όργητα και μάχη του Kυρού τση.

750

Kι αυτείνη εμήνα του Kυρού, πως σ’ ένα ζάλο στέκει,

    και μηδ’ εμετασάλεψε, να πάγει πλιά παρέκει.

K’ οι λογισμοί τση είναι καλοί, ποτέ τση δεν τσ’ αφήνει,

    κάλλιά’χει μες στη φυλακήν, παρά να τως μακρύνει.

§

Tούτα τα πράματα κουρφά λίγον καιρό επερνούσαν,

755

    μ’ αρχίσαν κ’ εξαπλώνασι, κ’ επά κ’ εκεί τ’ ακούσαν.

Tης Aρετής το φλάκιασμα, και του Kυρού τη μάχη,

    εμάθαν, μα δεν ξεύρουσι την αφορμήν ίντά’χει.

Γιατί κουρφά τση παντρειάς τη δυσκολιά εκρατούσαν,

    οι εδικοί εκατέχαν το, μα οι ξένοι δεν τ’ ακούσαν.