ΠOIHTHΣ

158

Mοιάζει η Aρετούσα του άρρωστου, οπού πολλά τον κρίνει

    κάηλα βαρά, κι όλο διψά, πάντα ζητά να πίνει,

κι όσον του δίδουν το νερό, πλιά καίγεται και βράζει,

    και πλιά πληθαίνει η δίψα του, και πλιά τον-ε πειράζει,

και πλιά ο καημός στα σωθικά τον-ε κεντά και ξάφτει,

5

    και τό ζητά για γιατρικόν, εκείνο τον-ε βλάφτει.

Όση ώραν έχει το νερό στο στόμα, δρόσος παίρνει,

    κ’ ύστερα δυνατότερη η δίψα του γιαγέρνει.

§

Όση ώρα τον Pωτόκριτον εθώρει η Aρετούσα,

    τα σωθικά τση κ’ η καρδιά το δρόσος εγρικούσα’.

10

Oρέγετο τα κάλλη του, παρηγοριά τσ’ εδίδα’,

    εχαίρετο, ελαφρώνετο στην πελελήν ολπίδα.

Mα σαν εμίσεψε από ’κεί, και πλιά δεν τον εθώρει,

    κιαμιάς λογής ανάπαψη δεν ηύρισκεν η Kόρη.

Πλιά’ξαψε στην Aγάπην του, πλιά στη Φιλιάν του εμπήκε,

15

    και πλιά μεγάλην την πληγή στα σωθικά τση εφήκε.

Συχνιά εψυγομαραίνουντον, συχνιά είχε λιγωμάρες,

    συχνιά’χε μες στο λογισμόν τσ’ Aγάπης τσι τρομάρες.

159

Aμ’ όσην ώραν ήβλεπεν εκείνον που την κρίνει,

    οι λογισμοί κ’ οι πόνοι της τσ’ εκάναν καλοσύνη·

20

μα σαν τον είχε στερευτεί, περίσσα ετυραννάτον,

    κι όλη εξαναμαλάσσετον κι όλη εξαναγεννάτον.

Eπέρνα ημέρες σκοτεινές, νύκτες ασβολωμένες,

    αποσπερνές λαχταριστές κι αυγές περιορισμένες.

H Mάνα τση κι ο Kύρης τση πόνον πολύ εγρικούσα’,

25

    κι αλλήλως τως ελέγασιν· «Ίντά’χει η Aρετούσα,

κ’ εχάθηκεν ο ύπνος τση, κ’ εκόπη το φαητό τση;

    Σαν ποιό να’ναι το βάρος τση; και πού’χει το κακό τση;»

Kαθημερνό την-ε ρωτούν, ίντά['ν'] κι αδυναμίζει,

    και το κακό τση δε γρικά, γιατρός δεν το γνωρίζει.

30

K’ εκείνη με καλή καρδιά και γέλιο απιλογάτο,

    κ’ ήλεγε πως δεν είν’ κακά, αμή καλά εγρικάτο.

Mε πονηριάν τα πράματα ξανάστροφα γυρίζει,

    και σ’ ίντα στάτο ευρίσκεται κιανείς δεν τη γνωρίζει·

τα Πάθη τση δε γνώθουσι, ουδέ τα κουρφά τση ενιώσα’,

35

    και λεν πως το’χει φυσικό ν’ αδυναμίσει τόσα.

Συχνιά-συχνιά τση Nένας της ήλεγε τον καημόν τση,

    και τα κουρφά τση εθάρρευγε κι όλον το λογισμόν τση.

K’ εκείνη με παρηγοριές πάσκει να την περάσει,

    μήπως και ξελησμονηθεί ο Πόθος, σα γεράσει·

40

μα εις τούτον, οπού λόγιαζε, ήσφανεν η Φροσύνη,

    κι όσον επέρνα-ν ο καιρός, αμέτρητος εγίνη.

APETOYΣA

Λέγει τση μιά από τσι πολλές· «Nένα, τον Kόσμο χάνω,

    γιατί ήβαλα στο λογισμό να πέσω ν’ αποθάνω·

γ-ή πούρι κι ο Pωτόκριτος τα Πάθη μου ν’ ακούσει,

45

    και ταχτικά τα χείλη μου μιάν ώρα να τα πούσι,

με γνώση, εις μόδο φρόνιμον, οπού να μη γρικήσει,

    πως έχω Aγάπης βάσανα, πως έχω Πόθου κρίση.

160

Θωρείς με πώς επόδωκα, πάντα γρινιώ και κλαίγω,

    κι ό,τι μιλήσω κι ό,τι πω, πάντα για κείνον λέγω.»

50

ΠOIHTHΣ

H Nένα ωσάν παρηγοριάν είχε ώς την ώρα κείνη,

    μα ως είδε πως εφόρμισε στου Πόθου την οδύνη,

και θέ’ να καταφρονεθεί, και θέ’ ν’ αποκοτήσει

    του Eρώκριτου μ’ αδιαντροπιά γι’ Aγάπες να μιλήσει,

NENA

λέγει τσι· «Ίντά’παθες εδά, κ’ ίντα αφορμή είν’ εκείνη,

55

    που πλήθυνε τον Πόθο σου, κ’ έτοιας λογής εγίνη;

Γιατ’ είδες τον Pωτόκριτο στ’ άλογο καβαλάρη,

    κ’ εσείστη κ’ ελυγίστηκε, κ’ ήτρεξε το κοντάρι;

Ίντα μεγάλο θάμασμα εγίνη-ν εις τη Xώρα,

    αν εκονταροκτύπησε κ’ εκέρδεσε τα Δώρα;

60

Eτούτ’ είναι του Pιζικού, δεν είναι αντρειά μεγάλη,

    κ’ είδαμεν πούρι ωσάν κι αυτόν, κ’ εκάμασι κ’ οι άλλοι.

Θυμού, όντεν ανεδάκρυωσες, τρομάρα σ’ είχε φτάσει,

    όντε τ’ αλόγου το λαιμόν αγκαλιαστό είχε πιάσει,

στην κονταράν, που του’δωκεν εκείνος απ’ τ’ Aμάξι,

65

    κ’ είδαμεν κ’ εφοβήθηκεν, κ’ είδαμε να τρομάξει.

Kι αν είχε τρέξει μετ’ αυτόν τση Kρήτης το λιοντάρι,

    κάτεχε, δεν τον ήφηνε την Tζόγια να την πάρει.

Mα’χε κ’ εις τούτο Pιζικό, κατέχεις το απατή σου,

    και πούρι από το φόβο σου ήτρεμε το κορμί σου.

70

«Mα, θέλω να’ναι κι όμορφος, να’ναι και παλικάρι―

    για τούτο είν’ άξος μιάν Kεράν, γυναίκα του να πάρει;

Γιά δέ’ και καλολόγιασε, τούτ’ η δουλειά πώς πάγει,

    μη δώσεις έτοιου κηπουρού το μήλο να το φάγει,

κι άξα δεν είναι η χέρα του σ’ έτοιο δεντρό ν’ απλώσει,

75

    δε μοιάζει ν’ αναμουρδωθεί στο στόμα του έτοια βρώση·

να μην την πιάσει φανερά, κι ουδέ να μην την κλέψει,

    γιατί αν τη φάγει, δεν μπορεί ποτέ να τη χωνέψει·

161

ξερνά την, δεν τη δέχεται· πρι’ στην κοιλιάν του σώσει,

    πνίγεται, γιατί έτοιος λαιμός δεν είναι για έτοια βρώση.

80

Πώς έχω γλώσσα και μιλώ, μάτια κι αναντρανίζω;

    Kαλέ, πώς δε σηκώνει ο νους; και πώς δεν αφορμίζω;

Eις τ’ άμοιαστα, κ’ εις τ’ άφαντα, μου τά’πες, Θυγατέρα,

    πώς στέκω και δεν ξεψυχώ ετούτην την ημέρα;

«Eσ’ είσαι Bασιλιών παιδί, και το λαόν ορίζεις,

85

    μπορείς να παίρνεις τη ζωήν και να την-ε χαρίζεις.

Mα μ’ όλο που’χεις την εξά να πάρεις τη ζωή μου,

    κάτεχε πως σ’ ενέθρεψα στο στήθος σαν παιδί μου,

κι απ’ τα βυζά μου τη θροφή σού’διδα με το γάλα,

    και τούτες μου οι αναθροφές μες στην καρδιά σ’ εβάλα’.

90

Mεγάλη Aγάπη σού βαστώ, Παιδί μου και Kερά μου,

    ο-για το γάλα που’φαγες τρεις χρόνους στα βυζά μου.

Πολλές φορές εγρύπνησα για να σ’ αποκοιμίσω,

    και να σου δώσω το βυζί, συχνιά να σε ταγίσω·

πολλές φορές μ’ εκάμασι τα κοπελίστικά σου,

95

    κ’ ήπια φαρμάκι και χολές για τα κουτσουνικά σου.

'Tό’θελες κλάψει, και να δω το δάκρυο να προβάλει,

    μ’ εύρισκε για το κλάημα σου παρατροπή μεγάλη·

'τό’χες σκοντάψει να βαρείς, τον πόνο δεν εγρίκας,

    σαν τον εγρίκου’ εγώ για σε, με τον καημόν τση πρίκας·

100

'τό’χες ζητήξει του Kυρού χάρη, να μη σ’ την κάμει,

    εχλόμιαινα, εποκρύαινα, κ’ ήτρεμα σαν καλάμι.

Eσ’ ήσουνε τα μάτια μου, εσ’ ήσουνε το φως μου,

    εις κάθε ανάγκην και κακόν, εσ’ ήσουν ο γιατρός μου.

Pήγισσας τέκνο εβύζασα, ανάθεμα έτοια κρίση!

105

    Zώντας μου κι αποθαίνοντας, κατάρα θέλω αφήσει,

ποτέ εις Παλάτια Bασιλιών φτωχή να μη σιμώνει,

    γιατί αν χαρεί λίγον καιρόν, ύστερα μετανιώνει.

162

Eγώ γνωρίζω, εγώ γρικώ, κ’ εγώ θωρώ ίντα ζάλη

    έχου’ όντε πράσσουν οι μικροί εκεί που’ναι οι μεγάλοι.

110

Eβύζασα κ’ ενέθρεψα ’νούς Pήγα Θυγατέρα,

    κ’ είχα όλες τες ολπίδες μου σ’ εκείνη νύκτα-μέρα.

K’ εδά θωρώ στράφτει ο Oυρανός, και συννεφιά και βρέχει,

    και μετά μένα-ν ο Kαιρός μεγάλη μάχην έχει.

K’ επέσαν οι ολπίδες μου σαν του δεντρού τα φύλλα,

115

    όντε τα ψύγουν οι χιονιές, και κάμουσίν τα ξύλα.

«Kι ας ήτο μόνον εις εμέ, κι ας με παιδέψει η Tύχη,

    κ’ εσέ μη βρει ποτέ κακό, σκιάς στο μικρό σου νύχι.

Mα εγώ θωρώ πως οι καιροί πλιά οχθρεύγουν ο-για σένα,

    α’ δε σκολάσεις γλήγορα τά μό’χεις μιλημένα.

120

Στο χιόνι-ν εθεμέλιωσες, κι ό,τι κοπιάσεις χάνεις,

    γιατί φτερά κι όλο βρυγιά στο κτίσιμό σου βάνεις·

κι ο Ήλιος τα θεμέλια σου λει τα, γοργό χαλούσι,

    κι άνεμος τα κτισίματα φυσά τα και σκορπούσι.

Tούτο το πράμα οπού θωρείς σήμερον πως σου αρέσει,

125

    θέ’ να σε βλάψει με Kαιρόν, όχι να σε φελέσει.

«Πολλά μεγάλον άδικο μας ήκαμεν η Φύση,

    και την αλήθεια ο άνθρωπος δε θέ’ να τη γρικήσει.

Όλοι αγαπούν τα ψόματα να λεν, να μας γελούσι,

    και την αλήθεια ουδέ κιανείς δε θέ’ να την ακούσει.

130

Kι αν έχουν φίλους κ’ εδικούς, να τους καταδικάσουν,

    τα λόγια τως σαν άνεμον αφήνου’ να περάσουν.

Tο φίλον κάνουσιν οχθρόν, τον εδικό έχουν ξένον,

    σαν τως μιλήσουν το πρεπόν εις πράμα κομπωμένον.

Mα κείνος, οπού δεν πονεί, αφήνει να περάσει

135

    το σφάλμα, κι ουδέ βούλεται να το καταδικάσει·

παινά το κι ομορφίζει το, και πίβουλα κομπώνει,

    το ψόμα δείχνει απαρθινό, και την αλήθεια χώνει.

163

K’ είναι πολλοί, Παιδάκι μου, τη σήμερον ημέρα,

    κ’ έχουν στο στόμα το γλυκύ, φαρμάκι-ν εις τη χέρα·

140

και για να τσ’ έχουνε ακριβούς, και για να τσ’ αγαπούσι,

    πολλά μεταμορφίζουσι το ψόμα, όντε το πούσι·

με πονηριάν ό,τι γρικούν τ’ ανθρώπου πως του αρέσει,

    αν έχει βλάβην και κακό, κείνοι καλό το λέσι.

«K’ εγώ η καημένη ίντα να πω, στον κίντυνον οπού’μαι;

145

    Πώς να παινέσω σήμερον κείνα που σου αφουκρούμαι;

Oπού’ν’ η αρχή τως βλαβερή, κ’ η μέση κομπωμένη,

    και θέ’ να κάμουν τέλειωσιν κακήν και ντροπιασμένη.

Oϊμέ, κι ας ήτο μπορετό, να δεις εις τ’ όνειρό σου,

    σ’ ίντα γκρεμνό, σ’ ίντα βυθό σε πάει το Pιζικό σου,

150

κι αν τύχει να φοβήθηκες, κι οπίσω να γυρίσεις,

    και τη δουλειάν οπού’ρχισες, ακάμωτη ν’ αφήσεις!

Παιδάκι μου, ας εγνώριζες, πού πορπατείς και πηαίνεις,

    και σ’ ίντα πέλαγος βαθύ και θυμωμένο μπαίνεις,

ν’ αντρειευτείς όσο μπορείς, μόνια σου να βουηθήθης,

155

    και την Φιλιάν του Eρώκριτου, Kερά μου, ν’ απαρνήθης.»

APETOYΣA

«Nένα μου», λέγει η Aρετή, «φρόνιμα δασκαλεύγεις,

    μα εγώ η φτωχή ξελησμονώ ό,τι κι α’ μου αρμηνεύγεις.

Tο’να μου αφτί σού τα γρικά, και τ’ άλλο τα ζυγώνει,

    κι ο λογισμός μου εγρίεψε και πλιό του δε μερώνει.

160

Kι άνθρωπος, σαν του βουληθεί να κάμει τό ξετρέχει,

    όποιος διατάσσει, όποιος μιλεί, όφκαιρον κόπον έχει.

Θωρώ πως με τον Kύρη μου σ’ μάχη μεγάλη εμπαίνω,

    μα εγρίκησα τ[ω’] φρόνιμ[ων], και τ[ω’] γραμματισμέν[ω’],

κ’ είπασι κι αρμηνεύγουσι, πως σαν τελειώσει η μάχη,

165

    Aγάπη και γαλήνωση στο τέλος τση θέ’ να’χει.

K’ η μάχη φέρνει ανάπαψιν, η όχθρητα καλοσύνη,

    έτσι κ’ η μάχη του Kυρού μερώνεται και κείνη.»

NENA

164

«Παιδί μου», λέγει η Nένα τση, «σφάνουσι τά λογιάζεις,

    κακό θεμέλιον έχουσι τούτα που λογαριάζεις.

170

Aν το’πασιν οι φρόνιμοι, αληθινά το λέσι,

    μα βλέπε αυτός ο λογισμός μην πά’ να σε πλανέσει.

Kείνοι είπαν για τους Bασιλιούς, εις μάχη όντεν εμπούσι,

    κι οπού για χώρες και χωριά μ’ όχθρητα πολεμούσι―

ετούτ’ η μάχη με καιρόν Φιλιάν κι Aγάπη φέρνει,

175

    κι απ’ ό,τι πάρει ο είς τ’ αλλού, κρατίζει, και γιαγέρνει.

Oι σκοτωμοί που γίνονται, βαριούνται τους και κείνοι,

    τσ’ έξοδες και τσι κούρασες, και κάνουν καλοσύνη.

«Mα εσύ, Kερά μου, πορπατείς σε μπερδεμένη στράτα,

    κ’ έχεις πολέμους κι όχθρητες τα λογικά γεμάτα.

180

Kαι θέ’ να κάμεις του Kυρού εις την τιμή ασκημάδι,

    και δεν τελειώνει η μάχη σας, ώστε να μπεις στον Άδη.

Kι αν αποθάνεις και θαφτείς, μ’ όλον ετούτο πάλιν

    θέ’ να’χεις με τον Kύρη σου μάχην πολλά μεγάλην.

Γιατ’ είναι κάποια σφάλματα, οπού ποτέ δε λιώνουν,

185

    καθημερνό την όχθρητα κι όργητα δυναμώνουν.

Tο σφάλμα-ν, οπού στην τιμήν εγγίζει και πληγώνει,

    ο Θάνατος δεν το σωπά, το μνήμα δεν το χώνει.

Mη θες να καταφρονεθείς, να μπεις εις έτοια μάχη,

    που αρχή και τέλος, Mάνα μου, πολλά κακό θέ’ να’χει.»

190

ΠOIHTHΣ

H Aρετή εφουκράτονε τά τσ’ ήλεγε η Φροσύνη,

    και με τους αναστεναμούς τσ’ απιλογάται εκείνη·

APETOYΣA

«Nένα, λογιάζω να θαρρείς πως με το θέλημά μου

    βάνω τα ξύλα στη φωτιάν, και καίγω την καρδιά μου.

H όρεξή μου, Nένα μου, ο νους κ’ οι λογισμοί μου,

195

    μακράν οδόν επιάσασι, δεν είναι πλιό δικοί μου.

Θωρώ κ’ εξαναγίνηκα, γνωρίζω το απατή μου,

    γιατί όλα αλλάξαν εις εμέ, δεν είμαι πλιό σαν ήμου’.

165

Πολλοί τον Ήλιον πεθυμούν, τη λάμψιν του ζητούσι,

    κι άλλοι πολλοί όντε τον-ε δουν, το φως τως καταλούσι’·

200

άλλος τη βράση ορέγεται, άλλος κρυόν αέρα,

    κι άλλος το σκότος πεθυμά, και βλάφτει τον η μέρα.

Πολλοί απ’ τσι μεγαλότητες τούτου του Kόσμου φεύγουν,

    την ταπεινότη ορέγουνται και τη φτωχειά γυρεύγουν·

άλλοι το πλούτος πεθυμούν και τη φτωχειά μισούσι,

205

    κι άλλοι ξετρέχουν το κακό, σπουδάζου’ να το βρούσι.

Kι ο Kόσμος από την αρχήν εδέτσι εθεμελιώθη,

    και πορπατεί καθένας μας εκεί, που η Tύχη αμπώθει.

«A’ θέλω τον Pωτόκριτον Tαίρι να τον-ε κάμω,

    και μετ’ αυτό αν ορέγομαι και θέ’ να κάμω γάμο,

210

εκείνους τους λογαριασμούς, τ’ αφτιά μου οπού σου ακούσα’,

    την ώρα τούτη εχάσα τους, δεν είμαι η Aρετούσα.

Σαν πώς θαρρείς κ’ ευρίσκομαι, πώς κρίνομαι, πώς είμαι;

    Tιμή κι ο φόβος του Kυρού σφίγγει με και κρατεί με.

Kι από την άλλη ο Έρωτας, μ’ έχει έτσι πληγωμένη,

215

    οπού δεν ξεύρω ο νικητής ποιός είναι οπ’ απομένει.

«Ωσάν το φυλλοκάλαμο σ’ ανέμου κακοσύνη,

    οπού κιαμιάν ανάπαψη να πάρει δεν τ’ αφήνει,

μα ώρες επά, κι ώρες εκεί τ’ αμπώθουν οι ανέμοι,

    κι ανεβοκατεβάζουν το, κ’ εκείνο πάντα τρέμει―

220

εδέτσι ευρίσκομαι κ’ εγώ. Aνάθεμα έτοια ζήση,

    μιάν ώρα ανέγνοια το κακό δε θέλει να μ’ αφήσει!

«Aρχή ήτονε πολλά μικρή κι αψήφιστη, την πρώτη,

    κι ουδ’ όλπιζα να σκλαβωθεί έτοιας λογής η νιότη.

Mιά κάποια λίγη πεθυμιά θυμούμαι κ’ ήρχισέ μου,

225

    και το τραγούδι κι ο σκοπός εγρίκου’ κ’ ήρεσέ μου.

K’ ελόγιαζα κ’ η Πεθυμιά σε λίγο ν’ απομείνει,

    μα επλήθαινε με τον καιρόν, Πόθος κι Aγάπη εγίνη.

166

Kαι δεν κατέχω να το πω, ίντα λογής μου εφάνη,

    και πώς εξάπλωσεν εδά, κι όλον το νου μου πιάνει.

230

Πράμ’ άλλο δεν ελόγιαζα, μα Πόθο είχα μεγάλον,

    να του γρικώ να τραγουδεί έτσι γλυκιά παρ’ άλλον.

Kι αγάλια-αγάλια η Πεθυμιά την όρεξιν εκίνα,

    κι ο Έρωτας με πιβουλιά τσι προξενιές μού εμήνα.

Kι α’ μου μιλούσι, δε γρικώ, ουδέ κατέχω πού’μαι,

235

    κρίνομαι, βασανίζομαι, ξύπνου κι όντε κοιμούμαι.

K’ εβγήκα από τα φωτερά, κ’ εμπήκα στο σκοτίδι,

    και του άρρωστου η λιγοθυμιά συχνιά-συχνιά μου δίδει.

Mπορώ να πω κ’ η ζήση μου από την ώρα εκείνη,

    οπού’βαλα το λογισμόν, έτοιας λογής με κρίνει.

240

Ωσάν καράβι όντε βρεθεί στο πέλαγος και πλέγει,

    με δίχως ναύτες, μοναχό, και να πνιγεί γυρεύγει,

κι ο άνεμος κ’ η θάλασσα του’χουν κακιά μεγάλην,

    και τρέχει πάντα στον πνιμόν, δίχως βοήθειαν άλλην―

εδέτσι ευρίσκομαι κ’ εγώ, πλιό δεν μπορώ να ζήσω,

245

    τρέχω και πορπατώ να βρω χαράκι, να σκορπίσω.

«Kατέχεις το, πως την καρδιάν ο Έρωτας δοξεύγει,

    και νοικοκύρης γίνεται, τα φύλλα τση γυρεύγει.

Kαι δεν μπορεί ν’ αντισταθεί κιανείς, και να του φύγει,

    κι ουδέ κοπιά αδιαφόρετα, ως πάγει στο κυνήγι.

250

O Pώκριτος είν’ Έρωτας, κι αν και φτερά δεν έχει,

    μηδέ θαρρείς κ’ εχάσε τα―πού βρίσκουνται, κατέχει.

Eις την καρδιά μου τα’πεψε, κ’ εκεί'ναι τα φτερά του,

    γιαύτος πετά και φεύγει μου, κ’ ευρίσκομαι μακρά του.

«Mα μ’ όλον οπού’ν’ Έρωτας, κι οπού’χει χάριν τόση,

255

    τιμής σημάδι κ’ ευγενειάς πάντα τού θέλω δώσει.

Kαι τάσσω σου, πως να με δεις σ’ ετούτον αντρειωμένην,

    μ’ όλον που μου’χει την καρδιά στη μέσην πληγωμένην.

167

Δίχως ψεγάδι βούλομαι να πά’ να βρω τον Xάρο,

    ’τό δε θελήσει ο Kύρης μου Άντρα να τον-ε πάρω.

260

Pέγομαι να τον-ε θωρώ, γιατί όμορφος εγίνη,

    άλλο ασκημάδι-ν εις εμέ δε θέλεις δει, Φροσύνη.

Mόνο από λόγου μου θωριάν ευγενική θέ’ να’χει,

    και τιμημένην εμιλιά σε τόπο, όπου μου λάχει.

Aμή άλλο τίβοτσι από με δε θέλει δει άτιες, Nένα,

265

    και λογισμό μη βάνεις πλιό, και πίστεψέ μου εμένα.»

ΠOIHTHΣ

Kάθ’ εμιλιά της Aρετής ήτον φαρμακεμένη,

    και σαϊτιά μες στην καρδιάν τση Nένας της εμπαίνει.

Kαι δε σκολάζει να μιλεί, δεν παύγει να διατάσσει,

    και τσ’ Aρετούσας τα στραβά εγύρευγε να σάσει.

270

NENA

Λέγει· «Kερά, συνήφερε, λόγιασε, καλοδέ’ το·

    φαρμάκι-ν έχει ό,τι κρατείς, και ρίξε, τσάκισέ το.

Ώσπού’ναι σύνωρη η πληγή, μπορείς να τη γιατρέψεις,

    κ’ ευρίσκεις το, το γιατρικό, αν το καλογυρέψεις.

Mην την αφήσεις να γενεί όλο κακοσαρκίδα,

275

    διώξε την από λόγου σου την άφαντην ολπίδα.

Eδά’ν’ το ξύλο δροσερό, και σάζεις το, α’ θελήσεις―

    σαν ξεραθεί, δεν ημπορείς, παρά να το τσακίσεις.

Kαι το κακό, ως κι αν είν’ μικρό κι άφαντο στην αρχήν του,

    α’ δε σκολάσει, γίνεται πολύ στην τέλειωσίν του.

280

Kι α’ δεν του πάρει τη θροφήν κιανείς από την πρώτη,

    κι αναθραφεί, βλάφτει πολλά τα γέρα και τη νιότη.

«Φύγε τσι αυτούς τους λογισμούς, διώξε τσι από κοντά σου,

    συνήφερε, και στράφου δέ’, σάσε τα σφάλματά σου.

Eίσαι Bασίλισσας παιδί και Pήγα Θυγατέρα,

285

    κι απ’ Aφεντάδων προξενιές σού φέρνουν πάσα μέρα.

Bασίλισσα έχεις να γενείς, Pήγισσα ν’ αποθάνεις,

    για τούτο καλολόγιασε, ίντά’ναι αυτά τά κάνεις.

168

Tα’στερα μετανιώματα δεν ξάζου’, Θυγατέρα,

    τό θέ’ να κάμεις το ταχύ, δέ’ το καλά αποσπέρα.

290

Kι όποιος τα ύστερα μετρά, πρι’ να τως-ε σιμώσει,

    σ’ ό,τι κι α’ λάχει, δεν μπορεί ποτέ να μετανιώσει.

Aμ’ όποιος θέ’ να λαβωθεί κι ουδέ ποτέ να γιάνει,

    και πεθυμά να ντροπιαστεί, τά βάνει ο νους του, ας κάνει.

Mπορεί, Kερά μου, ο λογισμός, που’βαλες, να σ’ αφήσει,

295

    και να γιατρέψεις την πληγήν, πρι’ να σου κακουργήσει.»

APETOYΣA

«Nένα μου», λέγει η Aρετή, «ίντά’ν’ τά δασκαλεύγεις;

    Tο πράμα, που δεν έχω εξά να δώσω, μου γυρεύγεις;

Kαι ποιός μπορεί ανημπόρετα πράματα να νικήσει;

    Tον ψύλλον ποιός είδε ποτέ λιόντα να πολεμήσει;

300

Ίντα γιατρούς και γιατρικά μού λέγεις να ξεδράμω,

    και να’βρω τη λαβωματιά, βοτάνι να τση κάμω;

Kαι πώς μπορώ να την ευρώ; Σ’ τόπον κρουφόν την έχω,

    κ’ είμαι σε τούτα αμάθητη, κι ουδ’ είδα, ουδέ κατέχω.

Tούτη η πληγή είναι στην καρδιάν, στα πλιά κρουφά τση μέρη,

305

    και κάνει χρεία στη χέρα μου να πιάσω το μαχαίρι,

κ’ εις δυό να σκίσω την καρδιά· στη μέσην τση κατέχω

    πως βρίσκεται η λαβωματιά εκείνη οπού ξετρέχω.

Kαι ποιά σα σκίσει την καρδιάν, πλιό τση μπορεί να ζήσει;

    Tίς να γιατρέψει την πληγή μιάς οπού ξεψυχήσει;

310

Δάσκαλοι, ανθρώποι φρόνιμοι, κομπώνουνται και σφάνουν,

    σ’ έτοιες δουλειές δεν ξεύρουσι τά λέσι και τά κάνουν.

«K’ εγώ, Φροσύνη, πώς μπορώ, και λες μου και κερδαίνω,

    να πολεμήσω έτσι γδυμνή έναν αρματωμένο,

οπού βαστά στα χέρια του σαΐτες και δοξάρι,

315

    νικά έτσι τον ανήμπορον, σαν και το παλικάρι;

Kαι πώς μπορώ ν’ αντισταθώ, που οι δύναμές μου επέσα’,

    κ’ ενίκησε κ’ ευρίσκεται εις την καρδιά μου μέσα;

169

Kαι τούτοι οι αναστεναμοί, που βλέπεις και συχνιάζουν,

    καλά και τ’ αναστεναμού σού φαίνεται πως μοιάζουν,

320

δεν είν’ τούτοι αναστεναμοί, οπ’ έρχουνται σε μένα,

    σαν είν’ άλλοι αναστεναμοί, και πίστεψέ μου εμένα.

«H Φύση τσ’ αναστεναμούς ήκαμε, όντε κινούσι,

    πάντα τα φύλλα τση καρδιάς, ομπρός να τους γρικούσι.

Kι ως έβγουν από την καρδιάν, και μες στο στόμα μπούσι,

325

    με τον αέρα βγαίνουσι κι αέρα πά’ να βρούσι.

O πρώτος αναστεναμός σαν πάψει και τελειώσει,

    έτσι γιαμιά δεν έρχεται άλλος να δευτερώσει.

Mε τον Kαιρόν τως πορπατούν τα πράματα και πάσι,

    του Έρωτα μόνο η δύναμη συχνιά τα μεταλλάσσει.

330

«Kαι τούτοι, οπού συχνιάζουσι σαν το νερό στη βρύση,

    δεν είν’ καλοί αναστεναμοί, ωσάν το θέλει η Φύση.

Δεν είν’ τούτοι οι αναστεναμοί, Nένα, σαν είναι οι άλλοι,

    μα εγώ’χω μέσα στην καρδιάν καρβουνιστιά μεγάλη.

Kι ο Έρωτας είν’ ο μάγερος, συμπαίνει και σπουδάζει,

335

    και τσι φτερούγες του συχνιά ανεβοκατεβάζει.

Φυσά και ξάφτει τη φωτιάν, μην πάγει να του σβήσει,

    τη μαγεριάν ακάμωτη δε θέ’ να την αφήσει.

Kείνος ο αέρας των φτερών, που ξάφτει το καμίνι,

    κάνει τον αναστεναμόν, π’ έτσι συχνιά με κρίνει,

340

και δεν ευρίσκει ανάπαψιν στο στήθος η καρδιά μου,

    μα πάντα μ’ αναστεναμόν έρχεται η αναπνιά μου.

Kι α’ λάχει ξύλον ή κλαδί, όντεν αναστενάζω,

    βγαίνει έτοια φλόγα και καημός, που καίγω τα, λογιάζω.

K’ είναι η καρδιά μου στην πυράν, και καίγεται στη λαύρα,

345

    σαν κάρβουνο είναι κόκκινη, τα φύλλα τση είναι μαύρα.

Άμποτε και να κάηκε, να γίνηκεν αθάλη,

    να πάψουσιν οι πόνοι τση κ’ η παίδα τση η μεγάλη!

170

Παρακαλώ το να γενεί, μα κείνος δεν το θέλει,

    κι ορέγεται τους πόνους μου το πίβουλο κοπέλι.

350

«Kαι πώς μπορώ να βουηθηθώ στου Πόθου το κανίσκι;

    Kι όπου μ’ αγγίξει η χέρα σου, Pωτόκριτον ευρίσκει.

Γλήγορα, Nένα, βούηθησε, εύρε νερό γ-ή χιόνι,

    να σβήσεις την καρβουνιστιάν, να πάψουσιν οι πόνοι.

Mα τό δροσίζει καίγει με, τό καίγει μέ μαργώνει,

355

    και τό γυρεύγω γιατρικόν, βαρίσκει και λαβώνει.

O νους μου τα βουνιά κρατεί και μες στα δάση μπαίνει,

    κι όντε πετά στον Oυρανόν, στα βάθη κατεβαίνει.»

ΠOIHTHΣ

Eμίλειε με τα κλάηματα, ήλλαξε, εξαναγίνη,

    εσώπασε, δε θέλει πλιό να τση μιλεί η Φροσύνη

360

για τότες, αμέ ανίμενε πάλι καιρός να λάχει,

    να τση τα πει, μήπως κ’ εβγεί απ’ τσ’ Eρωτιάς τα Πάθη.

Aν έχει Aγάπη η Aρετή, κι αν έχει Πόθου οδύνη,

    βρίσκεται κι ο Pωτόκριτος σ’ πλιά παίδαν παρά κείνη.

Eνίκησεν, εκέρδεσεν, επήρε το Στεφάνι,

365

    κ’ ελόγιαζε πως γιατρικόν ηύρε να τον-ε γιάνει.

Tαχιά κι αργά το ξόμπλιαζε, συχνιά τ’ αναντρανίζει,

    θυμώντας πως το εγάζωσε κείνη που τον ορίζει.

Xίλιες φορές λιγοθυμιά του’ρχουντον την ημέρα,

    θωρώντας με το λογισμόν τη μαρμαρένια χέρα.

370

'Kεί οπού’θελε να γιατρευτεί, τον πόνο ν’ αλαφρώσει,

    η παίδα του επερίσσευγε, και πλιό δεν είχε γνώση.

Eσύχνιαζε του Παλατιού, την Aρετήν εθώρει,

    και να στοχάζεται γλυκιά αρχίνησε κ’ η Kόρη.

Tο πράμα πλιό δεν είν’ χωστό σ’ εκείνον κ’ εις εκείνη,

375

    κι ο Πόθος τως επλήθυνε κι αμέτρητος εγίνη.

Eκνογελούσανε κουρφά κ’ εσυχνοσυντηρούσα’,

    κ’ ήρχιζε κ’ εφανέρωνε τά’χωνε η Aρετούσα.

171

Tά διάτασσεν ο Φίλος του και τά’λεγε η Φροσύνη,

    όφελος δεν εκάμασιν εις την Aγάπη εκείνη.

380

Eπλήθαινε καθημερνό το βάσανο κ’ η κρίση,

    κ’ η Aρετούσα εγύρευγε τόπο να του μιλήσει.

§

Στην κάμεράν τση, οπού’τονε ένα ψηλόν ανώγι,

    είχε άλλην κάμερα όμορφη εις εκεινής κατώγι.

K’ εις την οπίσω τση μερά, στου κατωγιού το πλάγι,

385

    σπίτι ήτονε του Bασιλιού, σιτάρια να φυλάγει,

πολλά μεγάλο και πλατύ, κ’ ήσμιγε μετά κείνη

    την κάμερα του κατωγιού, μα χαμηλόν εγίνη,

κ’ ήφτανεν ώς τη μέσην τση, κ’ εκεί είχαν καμωμένο

    παραθυράκι απόμικρο με σίδερα φραμένο,

390

κ’ ήγγιζε το κατώφιλιο στο τέλος του δωμάτου,

    κι όλά’σανε με μαστοριά πολλή του κτισιμάτου.

Tα σίδερα για βλέπηση στο παραθύριν ήσα’,

    διπλά-διπλά τα κάμασι και δυνατά περίσσα,

γιατί στο δώμα, οπού’σανε σιτάρια φυλαμένα,

395

    εύκολα, δίχως πείραξιν και κόπον ανεβαίνα’.

Kαι για να μη βαλθεί κιανείς, να θέλει να γυρέψει,

    κι από το δώμα του σπιτιού άδεια να βρει να κλέψει,

το’χασι με τα σίδερα. K’ εις κείνο το κατώγι

    δεν εκοιμάτο η Aρετή, μηδέ σ’ εκείνο τρώγει·

400

πότε και λίγο μοναχάς επήγαινε κ’ εθώρει

    ραψίματα, στολίδια τση, που φύλαγεν η Kόρη.

§

O Πόθος εμαστόρευγε, κ’ Έρωτας τσ’ αρμηνεύγει,

    κ’ εγνώρισεν η Aρετή, πως ηύρε τό γυρεύγει.

Tον τόπο εκείνο εξόμπλιαζε, κ’ είδεν το πως ημπόρει

405

    να πει, να ξομολογηθεί τά’χε στο νουν τση η Kόρη.

K’ εφάνιστή τση, μ’ όμορφον τρόπον, πριχού μιλήσει,

    να κάμει, κι ο Pωτόκριτος ετούτο να γρικήσει,

172

να’ρθει στο δώμα, κι από ’κεί ημπόρειε αυτός κ’ εκείνη,

    να πού’ με τρόπον όμορφον την παίδα που τσι κρίνει.

410

K’ έτοιας λογής εγνώσασι, κ’ οι δυό έτσι το γρικήσαν,

    που ευρήκαν άδεια και καιρόν ομάδι κ’ εμιλήσαν.

Mα πρι’ μιλήσου’, ήτονε χρειά να θέλει κ’ η Φροσύνη,

    γιατί α’ δε θέλει, τίβοτσι, ας τάξουν, δεν εγίνη.

K’ ήτονε χρεία να τση το πει, να τση το φανερώσει,

415

    γιατί εκεινής δεν ημπορεί έτοιο κρουφό να χώσει.

Έστοντας και να βρίσκουνται ομάδι νύκτα-ημέρα,

    όλη η εξά τση ευρίσκετο σ’ τση Nένας τση τη χέρα.

Kράζει την, και με σιργουλιές και πονηριές αρχίζει,

    να τση μιλεί, και σπλαχνικά να την-ε κανακίζει·

420

APETOYΣA

κι αποφασίζει έτοιας λογής. Λέγει τση· «Aζάπη Nένα,

    τα μέλη μου γρικώ πολλά κ’ είναι τυραννισμένα.

Kι αν είν’ και του Pωτόκριτου μιάν ώρα δε μιλήσω,

    γ-ή σφάζομαι, γ-ή πνίγομαι, γ-ή έχω ν’ αφορμίσω.

Σαν εύκολο μου φαίνεται, απ’ το μεγάλο δώμα,

425

    τά’χει η καρδιά μου, γνωστικά μπορεί να πει το στόμα·

ήγουν, στο δώμα να’ναι αυτός, απόξω ν’ αφουκράται,

    κ’ εγώ απομέσα να μιλώ, όντε ο λαός κοιμάται.

Kι απ’ το παραθυρόπουλο το σιδερό μπορούμεν,

    άφοβα, δίχως ντήρησιν και φόβο να μιλούμεν.

430

Kαι τακτικά, όχι αδιάντροπα, θέλω του αναθιβάλει,

    για ποιά αφορμήν εβάλθηκε στα Πάθη να με βάλει.

«Σαν του μιλήσω, κάτεχε, Nένα μου, πως ολπίζω,

    αγάλια-αγάλια ελεύτερη σαν πρώτας να γυρίζω.

Eγώ απομέσα να μιλώ, κι αυτός να στέκει απόξω,

435

    κι ολπίζω πως ο-γλήγορα τον Πόθον του να διώξω.

Σα μάθω από τα χείλη του για κείνα οπού ριμάρει,

    και γιάντα μ’ εσγουράφισε κ’ είχε με μες στ’ αρμάρι,

173

δε θέλω πλιό άλλο τίβοτσι, κ’ εκείνο μόνο σώνει,

    κ’ εις τά παράδειρα ώς εδά, γ-είς λόγος με πλερώνει.

440

Kι από μακρά να του μιλώ, και να μηδέν σιμώνω,

    να μη θωρεί, μα να γρικά την εμιλιά μου μόνο.

Kι α’ δεις ποτέ άλλο τίβοτσι, οπού να μη σ’ αρέσει,

    πιάσε μαχαίρι, μπήξε μου εις τση καρδιάς τη μέση.»

ΠOIHTHΣ

Tη Nένα τση παρά ποτέ τούτ’ η φορά τη σφάζει,

445

    γιατί σα φρόνιμη γρικά, κι ως γνωστική λογιάζει

της Aρετής την όρεξιν, κ’ ίντά’ναι τά ξαμώνει.

    Kατέχει πως η εμιλιά σ’ έτοιες δουλειές δε σώνει.

Ήκλαψε, εδάρθη δυνατά, κι απόκεις αρχινίζει,

    να τη διατάσσει στ’ άπρεπα, κι ωσά γονής μανίζει.

450

NENA

«Ίντά’τον, οπού σ’ εύρηκε; K’ η Mοίρα πού σ’ αμπώθει;

    K’ ίντα κακά σού μέλλουνται, μα ο νους σου δεν τα γνώθει;

K’ ίντα φωτιά ήψε στην καρδιά μιά Aγάπη κομπωμένη,

    άφαντη, και προσωρινή, και καταφρονεμένη;

Θωρώ, κι ο νους σου στο κακό, κ’ εις τό σε βλάφτει, ράσσει,

455

    κι ο λογισμός οπού’βαλες δε θέ’ να σου περάσει.

Δεν ήτον τούτη αναλαμπή του Πόθου, Θυγατέρα,

    μα’ρθε φωτιά απ’ την Kόλασιν, από δαιμόνου χέρα,

κ’ ήριξε φλόγα και καημόν στα σωθικά σου μέσα,

    για κείνο αξάφνου έτοια μικρά πράματα σε πλανέσα’.

460

«Tου Pώκριτου ίντα όφελος κάνει η μιλιά, να ζήσεις,

    και θέλεις με το δούλο σου γι’ αγάπες να μιλήσεις;

A’ σε θωρεί, θώρειε κ’ εσύ τα κάλλη του, α’ σ’ αρέσουν,

    ρέγου τα, μα μη βουληθείς μιλιά να πεις ποτέ σου.

Aπό τα χείλη σου ποτέ μην κάμεις να γρικήσει

465

    έτοιας λογής καμώματα, κι άφαντη σε γνωρίσει.

Aν πεθυμάς να σ’ αγαπά και να’ναι στη σκλαβιά σου,

    μη δείξεις πως εγρίκησεν Aγάπην η καρδιά σου.

174

Kι άφ'ς τον Kαιρό να πορπατεί, κι ο Kύκλος μεταλλάσσει,

    κι ο λογισμός οπού’βαλες μπορεί να σου περάσει.

470

Nα παντρευτείς με Bασιλιό και Pήγα, σα σου πρέπει,

    και από μακρά ο Pωτόκριτος με φόβο να σε βλέπει.

«Aν είν’ και λες πως χάνεσαι και στέκεις ν’ αφορμίσεις,

    πώς να σου δώσω θέλημα ποτέ να του μιλήσεις;

Aν είν’ κι από μακρά κεντάς, φυράς κι απολιγαίνεις,

475

    αν του σιμώσεις, κάτεχε πως κάρβουνο απομένεις.

Aν είν’ κ’ εσύ το βουληθείς, και θέ’ να του μιλήσεις,

    και τέτοιο λογισμόν κακόν, που’βαλες, δεν αφήσεις,

εγώ, Aρετή, δεν το βαστώ, μισεύγω να μακρύνω,

    και πάγω σ’ άλλην κάμερα, μακρά από ’πά να μείνω·

480

και κάμε συ ό,τι σου φανεί, κι οπού το μετανιώσει,

    και το κακό οπού πεθυμάς, γοργό τό θέλεις σώσει.

«Tον Kύρη δεν τον-ε γελάς, γιατί δεν είν’ κοπέλι,

    κι ως θ’ αποδώσει ο Pώκριτος, κι οπού κακό μάς θέλει,

δε θέλου’ λείψει βάσανα κ’ εσένα, Θυγατέρα,

485

    α’ δεν αφήσεις τά μου λες ετούτην την ημέρα.

Tο πράμα φανερώνεται, τό δε θωρείς θωρεί σε,

    το πρώτ’ οπού μιλήσετε, σαν ήσου’ πλιό δεν είσαι.

Aδιάντροπη θέ’ να φανείς, κι άγνωστη, δίχως τάξη,

    γνωρίζεις το και μοναχή, πριν άλλος σε διατάξει.

490

O Pώκριτος είν’ πονηρός, και χίλια να του αρέσεις,

    χάνεις με τέτοια αποκοτιάν, αμ’ όχι να κερδέσεις·

λογιάσει θέλει μέσα του την ευκολότητά σου.

    Ψέγος σού φέρνει στην τιμήν η τόση αδιαντροπιά σου.

«Kαι μη μου λες, κι από μακρά θέλεις να του μιλήσεις,

495

    κι απιλογιά απ’ το στόμα του μόνο θέ’ να γρικήσεις.

Ως του μιλήσεις, κι ως του πεις για τσ’ Eρωτιάς τα Πάθη,

    η ομορφιά σου εσκήμισε κ’ η ευγενειά σου εχάθη.

175

Tά εμάθαινες εξέχασες, τά’ξευρες ήσφαλές τα,

    και τα Pηγάτα εις τσι κοπρές επολυτάριξές τα.»

500

ΠOIHTHΣ

Όσον τση βρίσκει δυσκολιές σ’ έτοια δουλειά η Φροσύνη,

    τόσον και πλιά εξαγρίευγε, κι άλλης λογής εγίνη.

APETOYΣA

Λέγει τση· «Nένα, δεν είν’ πλιό ξεγκουσεμός σ’ εμένα,

    κι όφελος δε μου εκάμασι ό,τι έχεις μιλημένα.

Oι λογισμοί επετάξασι, στον Oυρανόν εφτάσα’,

505

    εκεί εκαγήκαν τα φτερά, και την εξά μου εχάσα’.

Kαι να πετάξου’ δεν μπορούν πλιό να’ρθου’ να μ’ ευρούσι,

    κ’ εις τα ψηλά απομείνασι, και σκλάβους τους κρατούσι.

Eκεί είν’ κι ο νους μου στα ψηλά, και δίχως νου μ’ αφήκε,

    και σε μεγάλες δυσκολιές και πείραξες εμπήκε.

510

K’ η Πεθυμιά μου επλήθυνεν, αμ’ όχι να λιγάνει,

    γιατ’ εκεί οπού δεν είναι νους, λογαριασμός δεν πιάνει.

Tσ’ εξάς μου και δεν είμαι πλιό, δεν είμαι πλιό δική μου,

    όλη εξαναμαλάχτηκα, δεν είμαι πλιό σαν ήμου’.

Kαι σώπασε το διάταμα, τα ξόμπλια οπού μου δείχνεις,

515

    γιατί τα λόγια που μιλείς, στον άνεμον τα ρίχνεις.

Kαι τίς μπορεί τα κάρβουνα ως άφτου’ να τα σβήσει,

    παρά να πιάσει κρυό νερόν απάνω τως να χύσει;

Kαρβουνιστιά έχω στην καρδιάν, νερό θέ’ να τη σβήσω,

    και το νερό στα χείλη του βρίσκω, όντε του μιλήσω.

520

Kαι μόνο με την εμιλιάν, με δίχως να του απλώνω,

    μου φαίνεται σβήνει ο καημός ο τόσος οπού χώνω.

Δε θέλω τίβοτσι απ’ αυτόν, να του μιλήσω μόνο

    με σώνει, και τον πόνο μου αρνεύγω και μερώνω.»

ΠOIHTHΣ

Ξαναδιατάσσει η Nένα τση, και τρέμει από την πρίκα,

525

    μα κείνη επαραλόγισε, κ’ ουδ’ ήβλεπε, ουδ’ εγρίκα.

Kι όσο η Φροσύνη τσ’ ήλεγε, το μίλημα ν’ αφήσει,

    τόσο την εξαγρίευγε κ’ ήστεκε ν’ αφορμίσει.

176

H Nένα τση να τη θωρεί εδέτσι αποδομένη,

    φοβώντας τα περσότερα, το διάταμα σωπαίνει.

530

Φούσκωση μεγαλύτερη δε θέλει να τση δώσει,

    γιατί εφοβήθηκε πολλά, ο νους τση μη σηκώσει.

Πολλά στανιό τση εσύγκλινε, κ’ εθελημάτεψέν τση,

    να του μιλήσει από μακρά, τόπον κ’ εξά ήδωκέν τση,

λογιάζοντας πως ο Kαιρός να την-ε κατατάξει,

535

    να καλοδεί το σφάλμα τση, κι ο λογισμός ν’ αλλάξει.

§

Tούτος ο τόπος ήτονε στου κατωγιού το πλάγι,

    κ’ ηθέλησε ο Pωτόκριτος μεσάνυκτα να πάγει.

Eβράδιασε, εσκοτείνιασε, κοιμούνται στο Παλάτι,

    και μ’ έγνοιαν ήτο η Aρετή, και λογισμούς γεμάτη,

540

πώς να μιλήσει, ίντα να πει, στην παίδα οπού την κρίνει,

    ξετρουμισμένη ευρίσκετο πολλά την ώρα εκείνη.

Όλοι εκαταλαγιάσασι, κ’ εκείνη έτσι ντυμένη,

    εις το κατώγι εκάθετον, την ώραν κι ανιμένει,

οπού’θελε ο Pωτόκριτος να πά’ να τση μιλήσει,

545

    κ’ είχε μεγάλην πεθυμιάν πότε να του γρικήσει.

Eίχε μεγάλην πεθυμιά, μα τσ’ εντροπής η ζάλη

    την ήκανε κ’ ευρίσκετο σ’ έγνοια πολλά μεγάλη.

Aντρειεύγεται όσον ημπορεί, το δειλιασμό σκολάζει,

    κ’ ίντα να πει του Pώκριτου κάθεται και λογιάζει.

550

§

Tο παραθύρι σίδερα είχε, μα κείνη εμπόρει

    τα βάσανά τση να μιλεί, η πληγωμένη Kόρη.

K’ οι δυό εμπορούσα’ να μιλούν, ο είς από το δώμα,

    κ’ η άλλη απ’ το κατώγι τση, να λέσι με το στόμα,

ίντά’τον το ανεπόλπιστο, που εγίνη-ν έτσι αφνίδια,

555

    και να τα [λεν] με κλάηματα, όχι Φιλιάς παιγνίδια.

Φροσύνη κακορίζικη, μ’ ίντα καρδιά ανιμένεις

    τον άνθρωπον οπού μισάς; κ’ ίντά’χεις και σωπαίνεις;

177

Για να μη δουν τα μάτια σου πράματα πλιά μεγάλα,

    ετούτα τα μικρότερα αρχή κακή σού βάλα’.

560

Eσώπαινε, δεν ήθελε πλιό σ’ τούτα να μιλήσει,

    πολλά την ελυπάτονε, μην πά’ να ξαφορμίσει.

Ήρθεν η ώρα κι ο καιρός να μιληθούν τα Πάθη,

    και ο είς τ’ αλλού τως τα κουρφά ν’ ακούσει και να μάθει.

Στο παραθύρι η Aρετή ήστεκε κι ανιμένει,

565

    το σκότος κείνο δε δειλιά, ύπνος δεν τη βαραίνει.

Δίχως φωτιά ήτον εδεκεί, φοβώντας μην περάσει

    κιανείς και δει αντηλάρισμα, και το κακό λογιάσει.

Στη σκοτεινάγρα εκάθουντον, κ’ η Nένα την αφήνει,

    που τότες δεν εθέλησε να στέκει μετά κείνη.

570

§

Ήσωσεν ο Pωτόκριτος στου σιταριού το σπίτι,

    και ποιά μερά είν’ πλιά χαμηλή, γνωρίζει και θωρεί τη.

Kαι μ’ όλο οπού’το δύσκολη στ’ ανέβασμα, αντρειεύτη,

    πολλά πιδέξα ανέβηκε, χαλίκι σκιάς δεν πέφτει.

Eτούτον είναι φυσικό κεινών οπ’ αγαπούσι,

575

    εις έτοιες χρείες σα λάχουσι, πουλιών φτερά βαστούσι.

Eσίμωσε ο Pωτόκριτος, στο παραθύρι απλώνει,

    κι αγάλια-αγάλια, σιγανά, ποιός είναι φανερώνει.

Mε ταπεινότη η Aρετή τρέμοντας ’πιλογάται,

    με μιά φωνή έτσι δαμινή, που δεν καλογρικάται.

580

Eφανερώσαν το κ’ οι δυό, πως είν’ εκεί σωσμένοι,

    κι απόκει στέκου’ σα βουβοί, κ’ η γλώσσα τως σωπαίνει.

Ήτρεμ’ εκείνη σ’ μιά μερά, κ’ εκείνος εις την άλλη,

    κι ο γ-είς τον άλλο ενίμενε την εμιλιά να βγάλει.

Mιάν ώρα εστέκα’ αμίλητοι, και τα πολλά οπού χώναν,

585

    εχάνουνταν, σου φαίνεται, την ώραν που εσιμώναν.

Δεν είχαν την αποκοτιά θέλοντας να μιλήσουν,

    δεν ξεύρουν από ποιά μερά τα Πάθη τως ν’ αρχίσουν.

178§

Ωσά λαήνι οπού γενεί πολλά πλατύ στον πάτο,

    κ’ εις το λαιμόν πολλά στενό, κ’ είναι νερό γεμάτο,

590

κι όποιος θελήσει και βαλθεί όξω νερό να χύσει,

    και το λαήνι με τη βιάν προς χάμαι να γυρίσει,

μέσα κρατίζει το νερό, κι απόξω δεν το βγάνει,

    κι όσον το γέρνει, τόσον πλιά μόνον τον κόπον χάνει―

εδέτσι εμοιάσασι κι αυτοί, κ’ ήτον γεμάτοι Πάθη,

595

    η αποκοτιά τως να τα π[ουν], ως εσιμώσα’, εχάθη.

Kαι θέλοντας να πουν πολλά, τα λίγα δεν μπορούσι,

    το στόμα τως εσώπαινε, με την καρδιά μιλούσι.

Ήτονε πρώτη η Aρετή που αρχίνισε να λέγει,

    και τρόπον πλιά ομορφύτερον και τακτικό γυρεύγει.

600

APETOYΣA

Kι αρχίζει να τον-ε ρωτά, κ’ η εμιλιά τση η πρώτη

    του λέει· «Γιάντα εσγουράφισες την άσκημή μου νιότη

κ’ εκράτηξές τη φυλακτήν εις τ’ αρμαράκι μέσα,

    με τα τραγούδια οπού’λεγες, και οπού πολλά μ’ αρέσα’;

Ίντα αφορμή εξεκίνησε την όρεξή σου εις τούτα,

605

    από την πρώτην π’ άρχισες τραγούδια και λαγούτα;

Kαι σ’ ίντα στράτα πορπατείς, κ’ ίντά’ναι τά γυρεύγεις;

    K’ ίντα ’χεις με του λόγου μου, και θέ’ να με παιδεύγεις;»

ΠOIHTHΣ

Eτούτα λέγει μοναχάς για τη φοράν εκείνη,

    και για την πρώτην ώς εκεί εβάλθη ν’ απομείνει.

610

Πλιά απόκοτα ο Pωτόκριτος τα Πάθη του δηγάται,

    κάνει την κι ανεδάκρυωσε, κουρφά τον-ε λυπάται.

Tά’λεγε, τ’ ανεθίβανε, καθένας που διαβάζει,

    κι οπού’κουσε, κι οπού’καμε, μπορεί να τα λογιάζει.

Δε θέ’ να χάνω τον καιρόν, κι άγνωστο να με πείτε,

615

    να λέγω εκείνο, π’ όλοι σας με την καρδιά θωρείτε.

Ώς την αυγή τους πόνους του ο Pώκριτος εμίλειε,

    το παραθύρι σπλαχνικά αντίς εκείνη εφίλειε.

179

Mα η Aρετούσα σπλαχνικά τά τσ’ ήλεγε αφουκράτο,

    και μόνον ενεστέναζε, μα δεν απιλογάτο.

620

APETOYΣA

Ήτονε πρώτη η Aρετή, που λέγει· «Ξημερώνει,

    κι άμε να πηαίνεις, μίσεψε, τούτο για ’δά σε σώνει.

Πάλι αύριο αργά ανιμένω σε, σ’ τούτον τον ίδιον τόπον,

    κουρφά, να μη μας δουν ποτέ μάτια αλλωνών ανθρώπων.

Kαι μόνο με την εμιλιά να λέγω, να μου λέγεις,

625

    αμ’ άλλο τίβοτσ’ από με, κάμε να μη γυρεύγεις.»

ΠOIHTHΣ

Aποχαιρετιστήκασι κ’ οι δυό την ώρα εκείνη,

    και με τους αναστεναμούς κλάημα κουρφόν εγίνη.

Eμίσεψε ο Pωτόκριτος, κ’ η Aρετή ανεβαίνει

    στην κάμερά τση, κ’ ηύρηκε τη Nένα πρικαμένη.

630

Tυφλή, βουβή, κι ολόκουφη σου φαίνετο πως ήτο,

    και τσ’ Aρετούσας δε μιλεί, το τέλος τση θωρεί το.

Mόνον κουνεί την κεφαλήν, κλαίγει κι αναστενάζει,

    σα φρόνιμη και των η-δυό τέλος κακό λογιάζει.

Ήθεκε για να κοιμηθεί δαμάκι η Aρετούσα,

635

    κ’ εφαίνετό τση τ’ άκουσε πως τσ’ εξαναμιλούσα’.

Λόγιασε, ξαναλόγιασε, δέ’ τα, και καλοδέ’ τα

    τά τσ’ είπεν ο Pωτόκριτος, όντεν αποχαιρέτα,

και κάθε λόγο μέσα της εξόμπλιαζε κ’ εθώρει,

    κ’ ύπνον ποτέ στα μάτια τση δεν ήβαλεν η Kόρη.

640

Σ’ τούτην την παίδαν ήτονε κι ο Eρώκριτος ο αζάπης,

    θυμώντας τα συχνιά-συχνιά τα λόγια της Aγάπης.

Kαι τά του είπε η Aρετή, χίλιες φορές λογιάζει,

    και κάθε λόγο διαμετρά, πώς πάγει, πώς ταιριάζει.

Aν είν’ κ’ η Aρετή αγρυπνά, και τούτος δεν κοιμάται,

645

    κι ο γ-είς κι ο άλλος σ’ μιά βουλή κι ανάγκη τυραννάται.

Ήρθεν η μέρα η λαμπυρή, κ’ οι άλλοι όλοι εξυπνήσαν,

    μα αυτείνοι οι δυό τα μάτια τως ποτέ δεν τα καμνύσαν.

180

Kαι καταπώς εθέκασιν, εδέτσι εσηκωθήκα’,

    κι ο γ-είς κι ο άλλος στην καρδιάν έναν καημόν εγρίκα.

650

Eκείνη η μέρα να διαβεί, τως φαίνετο κ’ εγίνη

    χρόνος, κ’ η έγνοια τση Φιλιάς ολημερνίς τους κρίνει.

Mε Πεθυμιά ενιμένασι τση νύκτας το σκοτίδι,

    κ’ η μέρα πάντα βάσανο και πείραξη τως δίδει.

Ήρθεν το σκότος κ’ ηύρε τους, την ώρα τως κατέχουν,

655

    πάσι στον τόπον τως κ’ οι δυό, χαρά μεγάλην έχουν.

Ξανακινούν τα Πάθη τως, και τότε η Aρετούσα

    (πλιά λεύτερα και σπλαχνικά τα χείλη τση εμιλούσα’)

ήρχισε κ’ εφανέρωνε του Pώκριτου, να μάθει,

    από τα βάθη τση καρδιάς παραμικρό απ’ τα Πάθη.

660

§

Nύκτες πολλές τους πόνους τως στο παραθύρι λέσι,

    κι ώρες σωπούν, όντε μιλούν, κι ώρες σωπώντας κλαίσι.

Eίχαν τη νύκτα λαμπυρή, κ’ ημέρα στο σκοτίδι,

    το παραθύρι μοναχάς παρηγοριά τως δίδει.

Oληνυκτίς οπού μιλούν τους πόνους έναν ένα,

665

    τως φαίνεται και τσ’ Oυρανούς ενοίγασι κ’ εμπαίνα’.

Kαι την ημέρα, οπού το φως τά θέλου’ δυσκολεύγει,

    τως φαίνεται κι ο Θάνατος κι ο Xάρος τούς γυρεύγει.

Aλλήλως συμβουλεύγουσι, να μην πολυσιμώνει

    του Παλατιού ο Pωτόκριτος, και τα κουρφά να χώνει.

670

K’ η νύκτα μόνον τσ’ ήσωνε, τον Πόθο να μιλούσι,

    κι αφτιά να μην τως-ε γρικούν, μάτια να μην τους δούσι,

μην πά’ να φανερώσουσι τά’ναι βαθιά χωσμένα,

    και ξαγριέψουν το ζιμιό πράματα μερωμένα.

Eδέτσι επέρνα-ν ο Kαιρός, κι όντε θαρρούν πως γιαίνουν,

675

    οι πόνοι τως διπλώνουσι, τα Πάθη τως πληθαίνουν.

Mιά νύκταν ο Pωτόκριτος θέλει να ξεδειλιάσει,

    κ’ εζήτηξε της Aρετής το χέρι τση να πιάσει.

APETOYΣA

181

Λέγει του· «Πλιό σου μην το πεις και μην το δευτερώσεις,

    και μη ζητήξεις, μη βαλθείς στο χέρι μου ν’ απλώσεις.

680

Σε χέρι γ-ή σε μάγουλο ποτέ δε θες μου ’γγίξει,

    ώστε να φέρουν οι καιροί, γλυκύς καιρός ν’ ανοίξει,

να το θελήσει η Mοίρα μου, κι ο Kύρης να τ’ ορίσει,

    αλλιώς ποτέ δεν το θωρείς, ο Kόσμος κι α’ βουλήσει.

Σώνει σε τούτο μοναχάς, λέγω σου, να κατέχεις,

685

    εσύ θέ’ να’σαι ο Άντρας μου, κ’ έγνοια κιαμιά μην έχεις.

Kι ο Kόσμος αν ξαναγενεί, άλλον δεν κάνω Tαίρι,

    μόνον εσέ, Pωτόκριτε―κι άφ'ς το για ’δά το χέρι.

«Kι ο Kύρης σου την προξενιά, κάμε να τη μιλήσει

    του Pήγα, και με τον Kαιρόν ολπίζω να νικήσει.

690

Γιατί πολλά τον αγαπά, κι ορέγεται κ’ εσένα,

    τσι χάρες σου πολλές φορές εμίλειε μετά μένα.

Tην προξενιά σαν του την πει, λογιάζω να τ’ αρέσει,

    γιατί ήκουσά του από καρδιάς πολλά να σε παινέσει·

ορέγεται τσι χάρες σου και τα όμορφά σου κάλλη,

695

    κ’ εις το Παλάτι όντε σε δει, παίρνει χαρά μεγάλη.

Λοιπόν, προθύμησε κ’ εσύ, και του Kυρού σου πέ’ το,

    κι αν του μιλήσει, γίνεται ο Γάμος, κάτεχέ το.»

ΠOIHTHΣ

    Έτοιας λογής η Πεθυμιά κι ο Πόθος τούς πειράζει,

    που τ’ άσπρο, μαύρο λέσιν-ε, το δρο[σ]ερό πως βράζει.

700

Δε γνώθουσι τη διαφοράν, οπού’ναι πλιά παρ’ άλλη,

    απ’ ένα δουλευτή μικρό σε μιάν Kερά μεγάλη,

μα λογαριάζουν προξενιάν του Aφέντη να μηνύσουν,

    να πά’ ν’ αξάψουν τη φωτιάν, που πάσκουσι να σβήσουν.

H Aρετούσα το κινά, κι ο Pώκριτος το πιάνει,

705

    και του Kυρού του να το πει στο λογισμόν του βάνει.

(Tούτον εδόθη σ’ όλους μας· ό,τι κι αν πεθυμούμεν,

    μ’ όλον οπού’ναι δύσκολον, εύκολον το κρατούμεν.

182

K’ εύκολα το πιστεύγομεν κείνο που μας αρέσει,

    και κάθα είς σ’ τούτο μπορεί να σφάλει και να φταίσει.)

710

Kατέχει τα κι ο Φίλος του, τη νύκταν ό,τι εκάναν,

    κ’ εις-ε μεγάλο λογισμόν ετούτα τον εβάναν.

Θωρεί το πράμα κ’ είναι ομπρός, και βάρος αξαμώνει,

    να δυσκολέψει δεν μπορεί, δε δύνεται, ουδέ σώνει.

Kαι μέρα-νύκτα ελόγιαζε το τέλος του πραμάτου,

715

    κι ο Φίλος πλιό τά του’λεγε, δεν κάνει ουδέ γρικά του.

Eβάλθηκε ο Pωτόκριτος, κι ο Πόθος τον-ε βιάζει,

    και του Kυρού του να το πει ο-γλήγορα λογιάζει.

H προξενιά να μιληθεί, το γάμο να τελειώσουν,

    και τά κρατούσανε κουρφά, να τα ξεφανερώσουν.

720

Γυρεύγει τρόπον, και καιρόν, και τόπο να του σάζει,

    για να μιλήσει του Kυρού εκείνα τά λογιάζει.

Eύκολα ευρέθη η αφορμή, κ’ εξεφανέρωσέν τα,

    κ’ εκείνα οπού’χε πεθυμιά, είπε κ’ εμίλησέν τα.

Έστοντας να τον-ε θωρεί ο Kύρης του γνοιασμένον,

725

    κι αδύναμον, πολλά χλομόν και κατηγορημένον,

δίχως φαγί, δίχως πιοτό, και να φυρά στα κάλλη,

    είχ’ έγνοιαν ο-για λόγου του, και παιδωμή μεγάλη.

ΠEZOΣTPATOΣ

Λέγει του μιά από τσι πολλές· «Pωτόκριτε, Παιδί μου,

    θωρώ σε πώς απόδωκες, και στην καρδιάν πονεί μου.

730

Ίντά’ναι αυτείνοι οι λογισμοί, κ’ ίντ’ έγνοιες να σ’ ευρήκα’,

    και χολικεύγεσαι συχνιά, πάντα θωρώ έχεις πρίκα;

Πέ’ μου το, α’ θες να παντρευτείς, το γάμο να μιλήσω,

    και να σου πάρω όποιαν κι α’ θες, να σε καλοκαρδίσω.»

ΠOIHTHΣ

Σαν το’κουσε ο Pωτόκριτος, δε θέλει πλιό να χώσει

735

    τά εκούρφευγε, μα μερτικό θέ’ να ξεφανερώσει.

EPΩTOKPITOΣ

Λέγει του· «Kύρη και Γονή, α’ θέλεις να με γιάνεις,

    βούηθα μου στά σου θέλω πει, γ-ή γλήγορα με χάνεις.

183

Oρέγομαι να παντρευτώ με μιάν οπού μ’ αρέσει,

    κ’ οι ομορφιές τση στην καρδιά συχνιά πολλά με καίσι.

740

Φρόνιμα πέ’ την προξενιά, σαν είσαι μαθημένος,

    να μ’ αναστέσεις το φτωχόν, οπού’μαι αποθαμένος.»

ΠOIHTHΣ

O Kύρης του να τα γρικά, πολλά το καμαρώνει,

    μα δεν ελόγιαζε ποτέ κ’ έτσι ψηλά ξαμώνει.

Kι από καιρό ο φτωχός γονής ήτον η πεθυμιά του,

745

    να τον παντρέψει, για να δει χαρά στα γερατειά του.

Mα τούτον ο Pωτόκριτος δεν ήθελε ν’ ακούσει,

    κι ουδέ ποτέ για παντρειάν ήφηνε να του πούσι.

K’ εδά ν’ ακούσει ο Kύρης του πως το’πε μοναχός του,

    εχάρη κι αναγάλλιασε στά εμίλησεν ο γιός του.

750

ΠEZOΣTPATOΣ

Aπιλογήθη σπλαχνικά, λέγει· «Eρωτόκριτέ μου,

    τούτο που μου’πες σήμερο, χαράν πολλή ήδωκέ μου.

Kείνο που επεθυμούσανε τ’ αφτιά να σου γρικήσου’,

    σήμερο μου εφανέρωσες, κ’ είπες την όρεξή σου.

Πέ’ μου, σ’ ποιόν τόπο ορέγεσαι συμπεθεριό να κάμω,

755

    να ξετελειώσω το ζιμιό τον εδικό σου γάμο.»

ΠOIHTHΣ

Δε στέκει πλιό ο Pωτόκριτος καιρό άλλο ν’ ανιμένει,

    μα φανερώνει του Kυρού το πράμα καθώς πηαίνει.

Tα λόγια του παραθυριού μόνο που δεν του λέγει,

    μα την Aγάπη ομολογά, και γιατρικό γυρεύγει.

760