Η γενική κρίση του ευρωπαϊκού κόσμου θα μπορούσε ειδικότερα να χαρακτηριστεί και σαν κρίση των μορφών.

Η αισθητική συγκίνηση, που βλέπει στη μορφή το κρυμμένο πνεύμα, κι η μυστική συγκίνηση, που αισθάνεται την παρουσία του θείου στα πράγματα της ζωής, κάνουν ώστε η θρησκεία κι η τέχνη να παρουσιάζονται συχνά σα δύο διάφορες μορφές της ίδιας πείρας.
    Η ποίηση του Σολωμού, στα καλύτερα δημιουργήματά της, είναι μία επιβεβαίωση της συγγένειας αυτής μεταξύ θρησκείας και τέχνης.
    Ο κόσμος του Σολωμού πλάθεται από μέσα προς τα έξω, είναι η εξωτερική προβολή του πνεύματος, και στο σωματικό φαινόμενο λάμπει η ασώματη ιδέα.

Δεν υπάρχει δημιουργική εποχή στην ιστορία ούτε ιδέα γόνιμη, που να μην κλείνει μέσα της ένα ποσό μυστικισμού. Πολλές φορές στην ιστορία μπορούμε να ιδούμε μία περίοδο ακμής να την προαγγέλλει μία περίοδο μυστικισμού. Αλλά είναι αλήθεια πως συχνά ο μυστικισμός παρουσιάζεται και σε περιόδους παρακμής και δείχνει πως αρχίζουν να στερεύουν οι πηγές της ζωής. Όσο στην πρώτη περίπτωση είναι δημιουργικός, συχνά ολότελα επαναστατικός, σα μια λυρική πλημμύρα κι ηθική μέθη μεγαλώνει την ενέργεια και την ηθική αξία ενός λαού, τόσο στη δεύτερη περίπτωση τον πλημμυρούν τα παθολογικά κι άλογα στοιχεία, χάνει τη δημιουργικότητά του και γίνεται ολότελα συντηρητικός και στείρος.