Ο Μεσαίων είναι ο μέσος ουσιωδέστατος κρίκος ο συναρμολογών λογικώς και φιλοσοφικώς τα προηγούμενα μετά των επομένων.
Μόνος άρα του νεωτέρου πολιτισμού προβιβαστής υπάρχει αυτός ο υπό των βαρβάρων ανακαινισθείς εν τη Εσπέρα Λατινισμός· αυτός, όστις ανεδέξατο την εντολήν του γονιμοποιήσαι τους σπόρους της αρχαιότητος εν γη παρθένω, του νεοποιήσαι τον γεγηρακότα κόσμον, και εγκεντρίσαι τη χριστιανική Πολιτεία την ευνομίαν της Ρώμης, την φιλελευθερίαν των μεγάλων πολιτών. Θέαμα δε διδακτικόν! Ενώ ο Ρωμαϊσμός εν Ανατολή τήκεται, μαραίνεται και ελεεινώς μετά μακράν αγωνίαν παραδίδει τοις Τούρκοις την εσχάτην πνοήν, ιδού κατά Δύσιν ο Ρωμαϊσμός αναστοιχειούται και εις δόξαν επανέρχεται, τροπούμενος την βαρβαρότητα δι’ αυτής της βαρβαρότητος!
Έχει και η Ιστορία, ως η Νομισματική, μονογράμματά τινα, δι’ ων ενίοτε ο επιστήμων αποκαλύπτει δήμον και πόλιν αμνημόνευτον, ή σαφηνίζει συμβάν τι φιλονεικούμενον. Η Θεία Πρόνοια διεφύλαξε τα σύμβολα αυτά επί χαλκίων, και λίθων, και διφθερών και πυραμίδων, έσθ’ ότε δε και εν στόματι λαών, ίνα ελθούσης της ώρας, δι’ αυτών οι μεταγενέστεροι εξιχνιάσωσι τα άδηλα και κρύφια του παρελθόντος.
Τίς πάντοτε ο αμαρτωλός; ο Γραικός. Τίς δε ο τα μεγάλα και θαυμαστά διαπράττων; ο Ρωμαίος. Αδιάφορον, εάν λόγος συμπέση περί του αυτού προσώπου, εάν σήμερον αμαρτήση αυτός εκείνος ο την χθες αριστεύσας. Υπόλογος παντός πλημμελήματος ουδείς άλλος, ή ο ταλαίπωρος Γραικός, μόνος δ’ ενεργός ανδραγαθημάτων ο φέρων το περικλεές της Ρώμης όνομα.
Η Ιστορία των αυθορμήτως βελτιουμένων πολιτειών δύναταί πως να παρομοιασθή εις πλοίον ούρια θαλασσοπορούν· αλλ’ η Βυζαντίς, απεικόνισμα κοινωνίας υπό νόμων αντιθέτων κυβερνωμένης, ριζοβολεί βαθέως εις την γην, και τόσω μάλλον ευδοκιμεί, όσω στερεώτερα εμφυτεύεται και επισχύεται εις την άρουραν της γεννήσεώς της. Δρυς αιωνόβιος, βαθύρριζος, ευμήκης, ήν κλονούσι μεν οι άνεμοι, θέλει δε καταβάλει μόνος ο κεραυνός.
Η Ελληνική Αναγέννησις, θυγάτηρ πίστεως, δεν επεφάνη εις αιώνα σεσοφισμένης απιστίας και πυρρωνισμού. Ανέτειλεν εις ημέρας αποκαταστάσεως, ευσεβείας επιστημονικής· τότε μόνον εξήλθεν εις το φως, ότε τριακονταετής Ευρωπαϊκή δοκιμασία εγήρασεν ήδη την φιλοσοφίαν των Εγκυκλοπαιδιστών.
Τύχης αποτέλεσμα δεν είναι, ώς τινες ίσως νομίζουσιν, ο σχηματισμός των διαλέκτων. Ούτε λέξις εισήλθέ ποτέ, ούτε λέξις εξέλιπε της κοινής ομιλίας, ούτε άλλη τις, αντί ταύτης, κατέστη, χωρίς λόγων ισχυρών , εξ ων ο πάντων υπέρτατος, η συναίνεσις των πλείστων.
Ό,τι το άνθος προς το φυτόν, ό,τι το άρωμα προς το άνθος, τούτο δη και προς την πολιτείαν ο ποιητής.
Ως ο Δημιουργός του παντός εσωπτρίσθη εν τη συμπεπληρωμένη αυτού δημιουργήσει, ούτω και το πλάσμα το λογικόν αντιτυπούται εν τοις δοκίμοις των έργων του.
Η μεγάλη Ποίησις απαρτίζει και συγκεφαλαιοί την πολιτείαν, αντανακλά το φως όλης ιστορικής εποχής. [...] Ο αληθινός ποιητής, φύσεως ων αριστούργημα, ουδένα μιμείται, ουδένα άλλον αντιγράφει, παρά μόνον εαυτόν. Ούτε βιβλιοθήκας ενθυμείται, ούτε ιδέας και αισθήματα δανείζεται, ούτε στίχους κλασικούς αναμασάται, ούτε σμύρναν και λίβανον αποθέτει παρά πόδας αποτεθεωμένων ποιητών, αλλ’ εμμένει πιστός της πραγματικότητος γραφεύς.
Ο γέλως δεν είναι σύνηθες γνώρισμα της ιδιοσυγκρασίας του Έλληνος. Γελά, ως άν τις είποι, ξέναις παρειαίς.
Εύ σοι το μέλλον έξει, ει το παρόν ευ τιθής!
Λέγεις, είμεθα Ελλήνων απόγονοι. Εντροπή μας. Αν είχομεν ονυχιά γνώσιν, θα προσείχομεν περισσότερο εις τους εγγόνους, παρά εις τους μακαρίτας μας.
Ανίσως δεν τον διορίσομε εμείς αφ’ εαυτού μας τον αρχηγό, ο αρχηγός θα διορισθεί αυτός αφ’ εαυτού του και εις το πείσμα του.