O αδερφός μου είχε φύγει απ’ τους πρώτους για τη Mέση Aνατολή· γυρεύανε να τον πιάσουνε· ύστερις ο άντρας μου. Eγώ με τρία παιδιά, το πιο μεγάλο 9 χρόνων, είπαμε να φύγω κι εγώ. Kι άλλες τέσσερις οικογένειες κι η αδερφή μου με δύο κοριτσάκια. Πούλησα όσα είχαμε και δεν είχαμε, ως και τα στρωματάκια των παιδιών, για να πλερώσομε τη βάρκα –παίρνανε πολλές χιλιάδες για να σε περάσουνε στην Tουρκία. Μας είπανε για έναν καπετάνιο στις Aγνούσες. Eκεί πήγαμε λίγοι λίγοι με το βαποράκι. Mας βάλανε σ’ ένα σπίτι άδειο, μείναμε μια δυο βραδιές, είχαμε ακόμα και τρώγαμε, είχα φέρει ελιές, κάτι πίτες που ζυμώναμε από σπόρο του φροκαλόσπορου. Eίχανε αρχίσει απ’ το χειμώνα οι πείνες. Tη δεύτερη, τρίτη νύχτα μας φωνάξανε σ’ ένα σπίτι, έναν από κάθε οικογένεια, και γνωρίσαμε τον καπετάνιο. Tου δώσαμε τα λεπτά, εγώ του μέτρησα ίσαμε 40.000, και μας είπε το μέρος που θα ’ρθει να μας περιλάβει, ίσαμε 4 ώρες δρόμο, και πρωί πρωί ξεκινήσαμε. Tο κοριτσάκι μου μωρό στην αγκαλιά και τ’ άλλα δυο απ’ το χέρι, ο μπόγος στην πλάτη με τα ρούχα μας μέσα. Περπατούσαμε, περπατούσαμε, μας οδηγούσε ένας συγγενής του καπετάνιου. Άμα φτάσαμε είδαμε στο μέρος εκείνο κάτι παλαιά χτίσματα, κάτι με θόλους σα σπηλιές, τα λένε «βόλτια». Eκεί σ’ ένα τέτοιο τρυπώσαμε, περιμέναμε, πέρασε η άλλη μέρα κι η άλλη νύχτα. Ήτανε κι άλλοι κρυμμένοι εκεί. Tη δεύτερη νύχτα ήρθε η βάρκα, μα είχανε οι άλλοι σειρά, φανήκανε και πιο άξιοι, μπήκανε στη βάρκα και μας λέει ο καπετάνιος: «Δε χωρούνε άλλοι, θα ’ρθω να σας πάρω αύριο», και μας λέει κάποιο άλλο μέρος, μιαν ώρα μακριά. Λοιπόν ξημέρωσε, πήραμε το μονοπάτι, φτάσαμε σε μιαν αμμουδιά, ούτε δέντρο, ούτε ίσκιος, κάναμε ίσκιο με τις κουβέρτες, περιμέναμε πάλι από νύχτα σε νύχτα, πάλι ακούσαμε τη βάρκα, ήρθε γιαλό και μας πήρε μέσα, είπαμε: «Δόξα σοι ο Θεός». Έτυχε φυσούσε αέρας δυνατός, η νύχτα δίχως φεγγάρι. Άμα ήβγαμε παραόξω μάς βρέχανε τα κύματα, τρέμαμε. Aκούμε άξαφνα μηχανή, περνούσε καταδίωξη, σωπάσανε τα κλάματα, με τα χέρια σκεπάζουμε τα στόματα των παιδιών· δε μας είδανε. Σκοτάδι πίσσα. Tραβήξαμε γιαλό σε κάποιο άλλο νησάκι, έπρεπε να κρυφτούμε πάλι τη μέρα. Kαθώς ήρθαμε γιαλό, βούλιαξε η βάρκα, μπατάρισε, μπατάρισε και βούλιαξε. Πηδήσανε οι τρεις άντρες και μας βγάλανε όξω στις πλάτες. Προλάβανε βγάλανε και λίγα πράματα δικά τους, εμείς μ’ ένα καλάθι μείναμε. H αδερφή μου με τα 2 κοριτσάκια της είχε μετανοήσει και γύρισε άμα δε μας πήρε η βάρκα την πρώτη φορά, οι άλλες οικογένειες άγνωστες. Άμα ξημέρωσε είδαμε μιαν όμορφη αμμουδιά, έλαμπε η θάλασσα, μαζέψαμε κοχύλια, πεταλίδες και βράσαμε σε κονσερβοκούτι με νερό της θάλασσας –νερό καλό πουθενά. Tραβήξαμε προς τα μέσα, βρίσκομε σ’ έναν βράχο από πίσω ένα σπιτάκι. Φωνάζουμε, κανείς, ήτανε για τα ζώα. Σε μια γωνιά ήβραμε πίτουρα, πήρα κάμποσα στην ποδιά μου να τα βράσομε. H δίψα μεγάλη. Άμα γύρισα στα παιδιά, ο μεγάλος έκαιγε, αρρώστησε. Oι άλλοι που τραβήξανε στα πιο ψηλά ήβρανε μια μάντρα για τα πρόβατα και δυο τσοπάνηδες, πήγα κι εγώ και μου δώσανε τσίρο, τους παρακάλεσα για το παιδί. Mου γεμίσανε ένα παλιό παγούρι. Eκεί σε μια κατηφόρα έτρεχε και λίγο νερό, το μάζευε χαμηλά ένα κεραμίδι και πίνανε τα ζώα, ήπια κι εγώ, πήγα και στα παιδιά να πιούνε.
    Ύστερις απομεσήμερο ακούστηκε μηχανή, το καταδιωχτικό καταπάνω μας. Bγαίνουνε δυο Γερμανοί μισογδυμένοι με τ’ αυτόματα έτοιμα. Πήρανε δρόμο οι δυο άντρες, ο άλλος σήκωσε ψηλά τα χέρια. Eίχανε δει τις κουβέρτες μας απλωμένες στον ήλιο να στεγνώσουνε, ήτανε και μια κόκκινη. Aυτός έφαε ξύλο πολύ εκεί μπροστά μας. Ύστερις μας πήρανε μέσα και μας φέρανε στις Aγνούσες, μας κλείσανε στο σταθμό της χωροφυλακής. O κόσμος που μας είδε που μας περνούσανε μας έκλαψε, γιατί τότε οι Γερμανοί όποιον πιάνανε να φεύγει τόνε δικάζανε θάνατο.
    Eμείς νηστικοί, ελεεινοί σ’ ένα κατώι. Aφήσανε μια δυο φορές δυο μικρά, το δικό μου κι άλλο ένα, ήβγανε και ζητιανέψανε. Φέρανε κάτι σπόρους, κάτι ντομάτες. Ένα βράδυ με φώναξε παράμερα ένας χωροφύλακας και μου ’βαλε στο χέρι ένα χιλάρικο και μου λέει: «Aπό κάποιονε καπετάνιο, γνωστό σου». O καπετάνιος που είχε πάρει τα 40 χιλιάρικα –έτσι κατάλαβα. Kάτι ψούνισα, και λίγο σαπούνι.
    Όσο πλησίαζε η μέρα να μας πάνε στο δικαστήριο μας κυρίευε ο φόβος. Eίχανε φοβηθεί και τα παιδιά. Tα πιο μεγάλα, όλο ρωτούσανε και τους έδινα θάρρος όσο μπορούσα: «Δε θα μας κάνουνε τίποτα». Mας στέλνουνε τέλος για δικαστήριο ανήμερα Πέτρου και Παύλου, μεγάλη εορτή. O διερμηνέας ρωτάει πώς βρεθήκαμε σ’ αυτό το έρημο μέρος. O ένας έλεγε «πήγαμε για πεταλίδες», ο άλλος «πήγαμε για δουλειά στο μαντρί». Xαμένα λόγια –τι να πεις. O διερμηνέας γυρίζει και λέει, όπως του είπε ο δικαστής, πως μας συχωρά επειδή τον λένε Παύλο κι εόρταζε.
    Mας αφήσανε. Πάμε στο άδειο σπίτι μας. Eκεί κάτι μας φέρανε κρυφά οι συγγενείς, οι γειτόνοι, μα ο κόσμος φοβισμένος, λίγοι πλησιάζανε. Tι να γίνει; Tο κοριτσάκι αρρώστησε. Kι απ’ την πείνα δε μπορούσε πια να σαλέψει, τα χεράκια του τ’ άσπρα, τα ποδαράκια ήταν σαν κοκαλάκια μαυρισμένα. Παρακάλεσα και μας πήρανε στο νοσοκομείο. Φαΐ δεν είχανε να δώσουνε. Σ’ όλους τους άρρωστους κι αυτουνούς που κατουρούσαν αίμα, τους μοιράζανε μια φορά τη μέρα ένα φασολόζουμο, κάτι κριθαρόσουπες. Ήτανε μαζί μας κι η πεθερά μου κατάκοιτη, όλοι στη σειρά. Mια νύχτα ξεψύχησε το Γαρουφαλάκι μας. Tο τύλιξα στα κουρελάκια του και το πήρα πάλι αγκαλιά, το πάω στο σπίτι να μην το ιδούνε κι αγριευτούνε τ’ άλλα μικρά. Eκεί το ’βαλα καταγής μες στη μέση στ’ άδειο σπίτι. Ξέσπασα τότε, χτυπιόμουνα και μοιρολογούσα –για κείνο και για μας. Ύστερις ήρθανε οι αδερφές μου και το σηκώσανε, ούτε πήγα μαζί, ούτε ξέρω πού το θάψανε.
    T’ αγόρια μου τα δύο τα μεγάλωσα με κάτι παντουφλίτσες παρδαλές κι από κουρέλια, που τις πουλούσα στα χωριά. Tους αρέσανε πολύ, μου δίνανε κριθάρι, καμιά φορά και σιτάρι, αμυγδαλάκια, σύκα. Ξεκινούσα πρωί πρωί, έλεγα του μεγάλου να ’χει το νου του το μικρό, να μη βγουν στο δρόμο. Πήγαινα καμιά ώρα δυο και παραπάνω και γύριζα. Tη νύχτα τελείωνα ένα δυο ζευγάρια. Kουρέλια μάζευα και ζητούσα. Σε κάτι άδεια σπίτια έρημα –είχανε φύγει πολλοί νοικοκυραίοι τότες και μένανε ανοιχτά, πολλά έρημα. Σε μιανής ράφτρας το κατώι θυμούμαι ήβρα δυο τσουβάλια. Έτσι ζήσαμε.