Όταν ο ιστορικός προβάλλει ένα νόημα που ανακαλύπτει σ’ ένα σύμπλεγμα γεγονότων, θέλει να πει πρώτα πρώτα ότι προσπάθησε, με την ιστορική ανάλυση και κριτική, να τοποθετήσει ολόκληρο το σύμπλεγμα τούτο στην ιστορική αλυσίδα των αιτίων και αιτιατών, να βρει δηλαδή τις αιτίες που το γέννησαν και τ’ αποτελέσματα που με τη σειρά του προκάλεσε, κι έπειτα ότι διαβλέπει στη σειρά των επιμέρους γεγονότων που το απαρτίζουν και που φαίνονται στην αβασάνιστη ματιά ασύνδετα ή αντιφατικά μια δεσπόζουσα κατευθυντήρια γραμμή, ένα προσωρινό τέρμα (και συγχρόνως αφετηρία νέων μελλοντικών εξελίξεων), ένα σκοπό, στον οποίο οδηγεί ολόκληρη μία κοινωνία, ένα λαό ή ένα έθνος ο ανταγωνισμός των ομάδων που το απαρτίζουν.